Μακαριος Δρουσιώτης

Το πρώτο εξάμηνο του 1974 ήταν μια περίοδος συνεχών κρίσεων και οι τεχνοκράτες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προειδοποιούσαν την αμερικανική κυβέρνηση για τον κίνδυνο πραξικοπήματος. Ο Χένρι Κίσινγκερ ήταν ο πρώτος και ο μόνος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, που ήταν ταυτόχρονα και πρόεδρος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, που έχει την αρμοδιότητα για τις συγκαλυμμένες επιχειρήσεις των μυστικών υπηρεσιών της χώρας σε όλο τον κόσμο. Την περίοδο εκείνη, λόγω του σκανδάλου Γουότεργκειτ, ο πρόεδρος Κίσινγκερ παρέπαιε πολιτικά και την εξωτερική πολιτική της χώρας τη διαχειριζόταν αποκλειστικά ο Κίσινγκερ. Όταν, δηλαδή, διαδραματίζονταν τα συγκλονιστικά γεγονότα στην Κύπρο, ο Κίσινγκερ ήταν αυτός που είχε τον πλήρη έλεγχο τόσο για τη διπλωματική διαχείριση της κρίσης, όσο και για τις δραστηριότητες των μυστικών υπηρεσιών. Ο Κίσινγκερ οικοδόμησε τη στρατηγική του στη διαχείριση της κρίσης στην Κύπρου στον κίνδυνο ανάμιξης της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως, στην πραγματικότητα γνώριζε πως δεν υπήρχε κανένα σοβαρό ενδιαφέρον από τη Μόσχα, πέραν της φραστικής στήριξης της νομιμότητας στην Κύπρο. Δημοσιεύσαμε την αντίδραση της Μόσχας σε μια λανθασμένη πληροφορία περί στρατιωτικής επέμβασης της Σοβιετικής Ένωσης στην Κύπρο. Η κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης διαμήνυσε στον Κίσινγκερ πως η σχετική πληροφορία ήταν ύβρης κατά της χώρας. Σήμερα δημοσιεύουμε την πρώτη συνομιλία που Κίσινγκερ με τον πρέσβη της Σοβιετικής Ένωσης στην Ουάσιγκτον, Ανατόλι Ντομπρίνιν, μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος στην Κύπρο. Η συνομιλία αφορά τη διάσωση του Μακαρίου και την πρόθεση του να ζητήσει σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Ο Κίσινγκερ επιδίωκε να αποτρέψει κάθε προσπάθεια διεθνοποίησης του προβλήματος και επιζητούσε συντονισμό Ουάσιγκτον – Μόσχας για τους χειρισμούς.

 

Οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μεταξύ Κίσινγκερ και Ντομπρίνιν γίνονταν σε ένα εξαιρετικά φιλικό κλίμα.

• Ντομπρίνιν: Γεια σου Χένρι. Ο Πρέσβης μας στην Κύπρο μόλις με έχει πληροφορήσει ότι ο Μακάριος ζει και βρίσκεται με τα στρατεύματα των Ηνωμένων Εθνών, βρίσκεται σε ένα άλλο μέρος.
• Κίσινγκερ: Το βλέπω ως ανεπίσημες πληροφορίες.
• Ντομπρίνιν: Αυτό μου έχει αναφέρει. Δεν γνωρίζω αν είναι επίσημο.
• Κίσινγκερ: Χαίρομαι που τηλεφώνησες. Μόλις ετοιμαζόμουνα να σου τηλεφωνήσω εγώ. Μόλις είχα μια ανεπίσημη αναφορά ότι βρίσκεται σε μια πόλη που ονομάζεται Πάφος.
• Ντομπρίνιν: Το άκουσα...
• Κίσινγκερ: Λοιπόν, πήραμε την πρώτη είδηση, το ίδιο. Αν αυτό ευσταθεί τότε η κατάσταση παίρνει άλλη τροπή.
• Ντομπρίνιν: Και λέει ότι έχει ζητήσει από το Γενικό Γραμματέα να καλέσει το Συμβούλιο Ασφαλείας αύριο να συζητήσει και σύμφωνα με αυτή την πληροφορία που ο Πρέσβης έχει... σε αυτή την περιοχή, όπου ο Μακάριος βρίσκεται, είναι ήσυχα, εκεί όπου βρίσκεται ο Αρχιεπίσκοπος, αλλά στη Λευκωσία γίνονται άγριες μάχες. Αυτό μου ανέφερε.
• Κίσινγκερ: Για να δούμε αν μπορούμε να διατηρήσουμε τις κινήσεις μας συντονισμένες. Οι ΗΠΑ δεν έχουν μονομερή συμφέροντα εκεί. Και εμείς υποστηρίζουμε το υπάρχων Σύνταγμα. Μπορούμε να διατηρήσουμε επαφή μεταξύ μας πριν προβούμε σε οποιεσδήποτε δραστικές ενέργειες.
• Ντομπρίνιν: Θα στείλω ένα τηλεγράφημα που να λέει, ας συντονίσουμε τις ενέργειές μας.
• Κίσινγκερ: Υποστηρίζουμε την υπάρχουσα Συνταγματική διευθέτηση. Ας ελέγξουμε (μεταξύ μας) πριν να κάνουμε οτιδήποτε. Θα σε ενημερώσω αν σχεδιάζουμε οτιδήποτε. Δεν σχεδιάζουμε να κάνουμε οτιδήποτε μέχρι που να λάβουμε μια έκθεση αλλά έχουμε οριοθετήσει τις γραμμές που σου έχω πει.
• Ντομπρίνιν: Εντάξει Χένρι.

Ας συντονιστούμε…

Την επομένη ο Κίσινγκερ τηλεφώνησε με δική του πρωτοβουλία στον Ντομπρίνιν, τον ενημέρωσε για την κατάσταση στην Κύπρο και του ζήτησε να συντονιστούν μεταξύ τους οι δύο υπερδυνάμεις:

• Κίσινγκερ: Ανατόλι πώς είσαι;
• Ντομπρίνιν: Καλά, Χένρι.
• Κίσινγκερ: Ανατόλι, ακόμη δεν έχουμε απόλυτη επιβεβαίωση ότι ο Μακάριος έχει επιβιώσει αλλά υποψιαζόμαστε ότι αυτό συμβαίνει.
• Ντομπρίνιν: Οι πληροφορίες μας είναι ότι έχει επιβιώσει.
• Κίσινγκερ: Οι συγκρούσεις συνεχίζονται. Θα έχουμε μια συνάντηση σε 45 λεπτά και θα σου ξανατηλεφωνήσω όταν τελειώσει.
• Ντομπρίνιν: Ωραία. Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι Βρετανοί και οι Τούρκοι σχεδιάζουν να κάνουν κάτι.
• Κίσινγκερ: Η Τουρκία ξέρουμε σίγουρα ότι δεν πρόκειται να κάνει κάτι. Και η Βρετανία δεν έχει αρκετά δυνατή κυβέρνηση. Τι κάνουν;
• Ντομπρίνιν: Δεν ξέρω. Αυτό ακούω στο ραδιόφωνο. Δεν έχω πληροφόρηση από τη Μόσχα.

Στις 17 Ιουλίου ο Κίσινγκερ ενημερώνει τον πρέσβη Ντομπρίνιν για την απόφαση του να στείλει τον Σίσκο ως απεσταλμένο του στην Ευρώπη:

• Κίσινγκερ: .... Ήθελα να σου πω ότι στέλνουμε τον Σίσκο στο Λονδίνο να μιλήσει με τους Βρετανούς και τους Τούρκους για την κατάσταση. Δεν θα υποστηρίξουμε το καθεστώς Σαμψών.
• Ντομπρίνιν: Αυτά είναι καλά νέα. ……….
• Κίσινγκερ: Πιστεύω ότι πρέπει να το παίξουμε με περιορισμούς. Δεν θα έχουμε επαφές με Έλληνες Συνταγματάρχες.
• Ντομπρίνιν: Αλήθεια, η κυβέρνησή μου, μου ζήτησε να σου πω ότι αναγνωρίζουν το γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι υπέρ της ανεξαρτησίας της Κύπρου και δεν υποστηρίζετε τις Ελληνικές ενέργειες οι οποίες είναι ενάντια στη νόμιμη κυβέρνηση της Κύπρου.
• Κίσινγκερ: Πιστεύω ότι το πρώτο είναι ορθό…

«Δεν κάνατε κάτι για το πραξικόπημα»

• Ντομπρίνιν: Καταλαβαίνω. Σε κάποια φάση εξέφρασαν την άποψη ότι... δεν κάνατε οποιαδήποτε πολιτικά βήματα για να σταματήσετε την επέμβαση... ότι δεν το κάνετε από την πλευρά σας και ελπίζουν οι εκπρόσωποι σας στο Συμβούλιο Ασφαλείας θα...
• Κίσινγκερ: Δεν είπε κάτι;
• Ντομπρίνιν: Δεν θέλατε να κάνετε οποιαδήποτε πολιτικά βήματα να σταματήσετε αυτή την επέμβαση. Θέλουν να ελπίζουν ότι εσείς και ο Πρόεδρος θα λάβετε υπόψη αυτά που αναφέραμε προηγουμένως και να λάβετε … να υποστηρίξετε τη νόμιμη κυβέρνηση στην Κύπρο με επικεφαλής τον Μακάριο. Αυτό εκφράζουν.
• Κίσινγκερ: Μπορώ να κάνω αυτή την εισήγηση. Ανατόλι, πιστεύω ότι η πορεία των γεγονότων, αν όλοι συμπεριφερθούμε με αυτοσυγκράτηση, θα οδηγήσει σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά αν οποιοσδήποτε συμπεριφερθεί προκλητικά θα περιπλεχθεί στο θέμα Ανατολής - Δύσης.
• Ντομπρίνιν: Καταλαβαίνω.
• Κίσινγκερ: Δεν έχουμε οποιοδήποτε συμφέρον να αλλάξουμε την κατάσταση όπως ήταν στο νησί τον περασμένο (μήνα). Το πρόβλημά μας είναι πώς να το θέσουμε ώστε τα φυσικά ισοζύγια να μην επηρεασθούν. Αυτό μπορείτε να τους το πείτε.
• Ντομπρίνιν: Δηλαδή, μπορώ να πω ότι ελπίζετε ότι η πορεία των γεγονότων θα οδηγήσει λίγο-λίγο στην αποκατάσταση.
• Κίσινγκερ: Βεβαίως. Στην αποκατάσταση μιας συνταγματικής κυβέρνησης.
• Ντομπρίνιν: Εντάξει.
• Κίσινγκερ: Δεν θέλω να αποφασίσω πάνω σε ονόματα αλλά δεν έχουμε καθορισμένη άποψη πάνω σε αυτό.
• Κίσινγκερ: Εντάξει. Θα το αναφέρω αυτό στη Μόσχα.

Πώς ο Κίσινγκερ ματαίωσε τον καφέ του Μακάριου με τον γερουσιαστή Φούλμπραϊτ

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, δημοκρατικός γερουσιαστής Ουίλιαμ Φούλμπραϊτ, έτρεφε αντιπάθεια προς το ελληνικό καθεστώς και συχνά ήγειρε το θέμα της αποκατάστασης της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Αμέσως μετά που έγινε γνωστό ότι ο Μακάριος ήταν ζωντανός και διέφυγε στο Λονδίνο, έχοντας τελικό προορισμό τα Ηνωμένα Έθνη, ο Φούλπράϊτ τον προσκάλεσε στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας. Επίσης, ο Φούλμπραϊτ ζήτησε από τον Κίσινγκερ να συναντηθεί και ο ίδιος με τον Μακάριο. Ο Κίσινγκερ δεν επιθυμούσε τη συνάντηση, αλλά δεν του ήταν εύκολο να το αρνηθεί στον Φούλμπραϊτ. Τελικά, ο Κίσινγκερ έκλεισε συνάντηση με τον Μακάριο στις 22 Ιουλίου, 48 ώρες μετά την εισβολή. Ο Αμερικανός γερουσιαστής επικοινώνησε το μεσημέρι της 17ης Ιουλίου με τον Κίσινγκερ για να τον ενημερώσει για την πρόσκληση προς τον Μακάριο να επισκεφθεί την Επιτροπή Εξωτερικών της Γερουσίας. Ο Κίσινγκερ δεν αντίκρισε θετικά τις προθέσεις του Φούλμπραϊτ και του έκλεισε ραντεβού στο γραφείο του για να του εξηγήσει την αμερικανική θέση και προφανώς να τον μεταπείσει. Τελικά, η πρόσκληση του Φούλπραϊτ προς τον Μακάριο δεν αποστάληκε.

• Κίσινγκερ: Κύριε Πρόεδρε. Πώς είστε;
• Φούλμπραϊτ: Πολλά και ενδιαφέροντα. Σας τηλεφωνούσα για αυτή την κατάσταση με τους Έλληνες. Σκέφτομαι να προσκαλέσω τον Πρόεδρο της Κύπρου για καφέ. Αντιλαμβάνομαι έρχεται στη Νέα Υόρκη απόψε.
• Κίσινγκερ: Έρχεται απόψε;
• Φούλμπραϊτ: Αυτό έχω αντιληφθεί.
• Κίσινγκερ: Θα θέλατε να έρθετε για ένα ποτό απόψε και θα σας ενημερώσω… αυτό, ανεξαρτήτως του καφέ που θα έχετε μαζί του.
• Φούλμπραϊτ: Όπως γνωρίζετε η Επιτροπή και εγώ δεν βλέπαμε με καλό μάτι τους Συνταγματάρχες, το γνωρίζετε αυτό. Έχω ετοιμάσει μια επιστολή προς εσάς. Είχαμε ακούσει ότι ήμασταν απρόθυμοι να πάρουμε το θέμα στα Ηνωμένα Έθνη. Είναι σωστό αυτό;
• Κίσινγκερ: Όχι. Αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι πρώτα να σταματήσουμε την πιθανότητα τουρκικής επέμβασης.
• Φούλμπραϊτ: Είμαστε έτοιμοι για ένα εμπάργκο όπλων κατά την περίοδο αυτή;
• Κίσινγκερ: Δεν έχει αναφερθεί αλλά δεν θα το βλέπαμε με κακό μάτι, ειδικά αν υπάρχει κλιμάκωση σε μια διεθνή αντιπαράθεση.
• Φούλμπραϊτ: Μιλήσαμε για αυτό στην Επιτροπή χθες. Ο Πολ ήθελε να αποστείλει επιστολή τότε, αλλά πολλά από τα μέλη είχαν την άποψη ότι δεν ήταν καθαρό τότε και δεν μας εντυπωσίασε ιδιαίτερα έτσι κι αλλιώς. Ο σκοπός είναι απλά να δείξουμε κάποια ανησυχία από πλευράς της Επιτροπής την οποία είχαμε εδώ και πολύ καιρό. Γνωρίζεις το ιστορικό.
• Κίσινγκερ: Δεν αντιτίθεμαι σε μια επιστολή από την Επιτροπή. Θα ήθελα όμως να σας ενημερώσω. Δεν το κάνω για να σας αποτρέψω από του να γράψετε την επιστολή. Αυτό είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα. Εάν εσείς εκ μέρους της Επιτροπής θέλετε να γράψετε μια επιστολή με την οποία να εκφράζετε την ανησυχία σας θα ήταν εντάξει.
• Φούλμπραϊτ: Σκέφτηκα να γράψω μια επιστολή με την οποία να εκφράζω ανησυχία. Αυτή είναι μια υφιστάμενη από μακρού χρόνου θέση όπως πολύ καλά γνωρίζεις. Έχουμε ψηφίσει αρκετές φορές πάνω στη συνεχιζόμενη προμήθεια όπλων. Ο φίλος σας ο Τομ Ντοντ διεξήγαγε αυτή τη μάχη εδώ και πολύ καιρό.
• Κίσινγκερ: Ο Ντοντ ήταν πολύ πριν από μένα.
• Φούλμπραϊτ: Υπάρχει μια μακρά περίοδος αντίθεσης της Επιτροπής στην υποστήριξη προς τη δικτατορία στην Ελλάδα. Το συμβάν δεν ξέρω αν είναι πολύ σημαντικό, αλλά πιστεύουμε ότι πρέπει να το εκφράσουμε με αυτό τον έμμεσο ίσως τρόπο, απλά προσκαλώντας τον στην Επιτροπή για να ακούσουμε τη δική του εκδοχή. Πιστεύουμε ότι αυτό θα είχε ένα ευεργετικό αποτέλεσμα - αν είναι να έχει οποιοδήποτε αποτέλεσμα - μπορεί να περάσει απαρατήρητο.
• Κίσινγκερ: Δεν θα περάσει χωρίς να σημειωθεί.
• Φούλμπραϊτ: Τα αισθήματα, όπως τα διαπιστώνω της Επιτροπής - απλά σκεφτήκαμε να τον προσκαλέσουμε. Δεν τον προσκαλούμε στις ΗΠΑ. Θα βρίσκεται στα Ηνωμένα Έθνη. Τον προσκαλούμε για καφέ. Αυτό έχει ξαναγίνει, αλλά ίσως υπό διαφορετικές συνθήκες.
• Κίσινγκερ: Μπορείτε να περιμένετε μέχρι αύριο το πρωί, μέχρι που να έχουμε μια λίγο πιο καθαρή εικόνα;
• Φούλμπραϊτ: Θα ήταν πολύ αργά να τον προσκαλέσουμε για αύριο το απόγευμα. Τι θα λέγατε να με ενημερώσετε σήμερα το απόγευμα.
• Κίσινγκερ: Εντάξει. Ανεξάρτητα, περάστε στις 6.30 και επιτρέψετε μου να σας ενημερώσω και μπορείτε να παραδώσετε την επιστολή ανεξάρτητα.
• Φούλμπραϊτ: Ωραία.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

20/07/2004