Μακαριος Δρουσιώτης

Την περασμένη εβδομάδα ο ειδικός αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα στο Κυπριακό, Αλεξάντερ Ντάουνερ, προσκλήθηκε να μιλήσει σε εκδήλωση στη Λάρνακα για την ομοσπονδία. Μεταξύ του ακροατηρίου υπήρχε και μια ομάδα που πήγε εκεί για να πει τα δικά της, παρά ν' ακούσει. Απ' όσα μεταδόθηκαν από τα ΜΜΕ, η εκδήλωση στη Λάρνακα δεν ήταν μια συζήτηση για να λύσει απορίες, αλλά μια ευκαιρία για ορισμένους να τα ψάλουν στον Αλεξάντερ Ντάουνερ, στον οποίο επέρριπταν ευθύνη επειδή εργάζεται για ομοσπονδιακή λύση του Κυπριακού, την οποία θεωρούν άδικη, αντιδημοκρατική και ρατσιστική. Ο Ντάουνερ απάντησε ότι τη διαφωνία τους θα πρέπει να την εκφράσουν στους ηγέτες τους και όχι στον ίδιο. Εμείς, τους είπε, βρισκόμαστε εδώ επειδή μας έχει καλέσει ο κ. Χριστόφιας και προσπαθούμε να βοηθήσουμε για λύση του Κυπριακού, στη βάση της ομοσπονδίας.

 

Η λύση ομοσπονδίας συζητείται από το 1974, έγινε επίσημα αποδεκτή από τον Μακάριο το 1977 και για πρώτη φορά με υπογραφή το 2006 από τον Τάσσο Παπαδόπουλο στη γνωστή συμφωνία της 8ης Ιουλίου. Για το ζήτημα της ομοσπονδίας έγιναν από το 1974 μέχρι σήμερα αμέτρητες πολιτικές συζητήσεις, δημοσιεύτηκαν χιλιάδες άρθρα στις εφημερίδες, κερδήθηκαν και χάθηκαν εκλογές (και ένα δημοψήφισμα), αλλά, ακόμη, η κυπριακή κοινωνία βρίσκεται στο σημείο μηδέν, καθώς η συζήτηση που σήμερα διεξάγεται και τα επιχειρήματα που προβάλλονται είναι τα ίδια που είχαν ακουστεί αμέσως μετά το 1974, όταν η διζωνική ομοσπονδία έγινε μέρος της ορολογίας του Κυπριακού.

 

Πιο κάτω παραθέτουμε τα βασικά σημεία μιας ανάλογης συζήτησης για την ομοσπονδία που έγινε το 1975. Οι ομοιότητες των επιχειρημάτων, οι φόβοι για τις συνέπειες από την εδραίωση της κατοχής από τη μια και ο φόβος του συμβιβασμού από την άλλη μοιάζουν τόσο πολύ με το σήμερα, ωσάν η συζήτηση αυτή να έγινε πριν 36 μέρες και όχι πριν 36 χρόνια.

 

Σκληρά διλήμματα

 

Είναι γνωστό ότι ο Γλαύκος Κληρίδης ήταν ο πρώτος πολιτικός στην Κύπρο που υιοθέτησε τη διζωνική ομοσπονδία, αμέσως μετά την τραγωδία του 1974. Ο Κληρίδης πίστευε ότι, υπό τις συνθήκες που δημιούργησε η τουρκική εισβολή, η αποδοχή της διζωνικής ομοσπονδίας ήταν ο μόνος τρόπος γρήγορης λύσης του Κυπριακού. Τον Κληρίδη στήριζε και ενεθάρρυνε ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος υποστήριζε πως το στοίχημα δεν ήταν η μορφή της λύσης του Κυπριακού, αλλά το ποσοστό των εδαφών που θα επιστρέφονταν στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Η θέση του Καραμανλή ήταν πως μια συμφωνία στο εδαφικό θα έλυε το Κυπριακό κατά 90%. Ο Καραμανλής πίεσε τον Μακάριο να αποδεχτεί τη διζωνική ομοσπονδία, με αντάλλαγμα τη μείωση των εδαφών που θα παρέμεναν υπό τουρκοκυπριακό έλεγχο από το 37% στο 25%.

 

Ο Μακάριος συμφώνησε με τον Καραμανλή με μισή καρδιά. Από τη μια κατανοούσε πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση και από την άλλη δεν ήθελε να αποδεχτεί αμαχητί τη διζωνική λύση. Ο Μακάριος πρότεινε να αρχίσει η διαπραγμάτευση από την πολυπεριφερειακή ομοσπονδία (πολλά τουρκοκυπριακά καντόνια σε όλη την Κύπρο, αντί για δύο ζώνες), ενώ στο μυαλό του γυρόφερνε η ιδέα για μακροχρόνιο αγώνα, μέχρι να αλλάξουν οι συνθήκες για μια καλύτερη λύση.

 

Ο μακροχρόνιος

 

Τον Απρίλιο του 1975 θα άρχιζαν οι συνομιλίες της Βιέννης για τη λύση του Κυπριακού. Με αφορμή την προετοιμασία για τις συνομιλίες άρχισε στην Κύπρο συζήτηση μέσω των εφημερίδων για τη στάση της ελληνοκυπριακής πλευράς. Ο Κληρίδης ήταν ο μόνος που στήριζε τη διζωνική ομοσπονδία, ενώ όλο το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα ήταν εναντίον, με τον Μακάριο να ταλανίζεται μεταξύ της επιδίωξης μιας γρήγορης λύσης διζωνικής ομοσπονδίας, από τη μια, και της άρνησής της και διεξαγωγής μακροχρόνιου αγώνα, από την άλλη.

 

Ο Κληρίδης γνώριζε ότι η Ιερά Σύνοδος της κυπριακής Εκκλησίας είχε δεσμεύσει τον Μακάριο να μην αποδεχτεί την ομοσπονδία. Ως επακόλουθο, η Εκκλησία και το περιβάλλον του Μακαρίου προετοίμαζαν την κοινωνία για μακροχρόνιο αγώνα. Ο Κληρίδης αποφάσισε να προκαλέσει δημόσια τον Μακάριο να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις του, πριν από τις συνομιλίες που θα άρχιζαν στις 28 Απριλίου 1975 στη Βιέννη.

 

Προφητικός Κληρίδης

 

Την 1η Απριλίου ο Κληρίδης μίλησε για το Κυπριακό στην Πνευματική Στέγη στη Λευκωσία. Ο Κληρίδης τοποθετήθηκε υπέρ της γρήγορης λύσης, έστω κι αν αυτή θα ήταν η διζωνική ομοσπονδία, και εξέφρασε τη διαφωνία του στο μακροχρόνιο αγώνα, ο οποίος, είπε, θα είχε νόημα μόνο αν η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούσαν να διώξουν τους Τούρκους από την Κύπρο με πόλεμο. Σε διαφορετική περίπτωση, είπε, ο μακροχρόνιος θα διαιώνιζε τα τετελεσμένα, η μη λύση θα επέφερε τον εποικισμό των κατεχομένων και θα παγίωνε την κατοχή του 40% του εδάφους της Κύπρου από την Τουρκία. Ο Κληρίδης χλεύασε το σύνθημα που είχε υιοθετήσει ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης "κάθε σπίτι και κάστρο, κάθε πατριώτης και στρατιώτης", και αμφισβήτησε τους τοπικούς μύθους ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας λάμβανε αποφάσεις με μόνο σκοπό την επιβολή των αρχών τού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. O Κληρίδης επέκρινε όλους τους Ελληνοκύπριους ηγέτες (συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του), για το ότι δεν έλεγαν στον κόσμο τις αλήθειες. Η αποτυχία αυτή, είπε, είχε ως συνέπεια την πολιτική ανωριμότητα και τη συναισθηματική συνθηματολογία, η οποία στερείτο ρεαλιστικού περιεχομένου. "Δεν είμαστε ο ομφαλός της γης", είπε, και πρόσθεσε πως πολλά κράτη, μικρά και μεγάλα, κάνουν φιλικές δηλώσεις, αλλά είναι εντελώς απρόθυμα να προσφέρουν στρατιωτική βοήθεια στην Κύπρο σε μια νέα αντιπαράθεση με τους Τούρκους.

 

Η περιρρέουσα του '75

 

Οι δηλώσεις του Κληρίδη, καθ' όλα ρεαλιστικές, προκάλεσαν την οργίλη αντίδραση του στενού κύκλου του Μακαρίου και του Τύπου. Ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ τον κατηγόρησε ότι υπονόμευε την κοινή γραμμή Αθηνών - Λευκωσίας, ότι ήταν εκτός των αποφάσεων του Εθνικού Συμβουλίου και πως με τον τρόπο αυτό "εξουδετερώνουμε ουσιαστικά τις συνομιλίες και εξασθενίζουμε τη θέση μας σ' αυτές". Ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης κατηγόρησε τον Κληρίδη ότι "υπονομεύει το αγωνιστικό πνεύμα του κυπριακού ελληνισμού", ενώ ο μητροπολίτης Πάφου Χρυσόστομος διακήρυξε από τον άμβωνα: "Η ηττοπάθεια δεν πρέπει να εύρη χώρον μέσα εις τας ψυχάς μας. Οι ηττοπαθείς δεν έχουν θέσεις εις τας επάλξεις του αγώνος. Ας απομακρυνθούν".

 

Ύστερα από τις αντιδράσεις αυτές, ο Κληρίδης υπέβαλε την παραίτησή του ως συνομιλητής. Σύμφωνα με τους στενούς φίλους του Κληρίδη Νίκο Κόση και Ξάνθο Κληρίδη, η πεποίθηση του Κληρίδη ήταν πως δεν μπορούσε να διαπραγματευτεί το Κυπριακό με τις προδιαγραφές που είχε θέσει ο Μακάριος. Ο Κληρίδης πίστευε ότι ο Μακάριος δεν ήθελε πραγματικά μια συμφωνία και ότι τα "τσιράκια του" υποκινούσαν την αντίδραση των πολιτών στην ιδέα των σκληρών συμβιβασμών που θα απαιτούνταν για μια λύση. "Ως εκ τούτου, ο Κληρίδης δεν ήθελε να πάρει μέρος στην παρωδία της Βιέννης, ή (στην απίθανη περίπτωση συμφωνίας) να πάρει δημόσια θέση υπέρ της διευθέτησης, εκτός κι αν τον υποστήριζαν πλήρως ο Μακάριος και ο Καραμανλής".

 

Γουμάς από τότε

 

Στις 17 Απριλίου 1975 έγινε ειδική συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου, κατά την οποία εξετάστηκε και η ελληνοκυπριακή στρατηγική για τις επικείμενες συνομιλίες. Η κυρίαρχη άποψη ήταν η επιδίωξη εφαρμογής των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος υποστήριξε ότι δεν θα έπρεπε να επιζητηθεί από την ελληνοκυπριακή πλευρά μια λύση "που θα ήταν ή θα φαινόταν να είναι αντίθεση προς τα ψηφίσματα των ΗΕ". Ο Βάσος Λυσσαρίδης υποστήριξε ότι οποιαδήποτε απομάκρυνση από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ θα εξασθένιζε τη θέση τής Κύπρου και ο Σπύρος Κυπριανού εισηγήθηκε να εξασφαλιστεί στη Βιέννη η αποδοχή από τουρκικής πλευράς των γενικών αρχών των ψηφισμάτων των ΗΕ. Την εμμονή στα ψηφίσματα του ΟΗΕ εισηγήθηκε και ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου, ο οποίος είπε ότι "δεν θα πρέπει να βιαζόμαστε για λύση για να φτάσουμε έτσι στην οποιαδήποτε λύση".

 

Με εξαίρεση τον Κληρίδη, η ελληνοκυπριακή ηγεσία έκανε επιλεκτική ανάγνωση των ψηφισμάτων, επικεντρωνόταν στις αναφορές για σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κύπρου, και παρέβλεπε ότι ο ΟΗΕ δεν είχε ποτέ καταδικάσει ρητά την Τουρκία για εισβολή και κατοχή της Κύπρου. Επίσης, αγνοούσε ή παρέβλεπε το γεγονός ότι τα ψηφίσματα (το 3212 της Γενικής Συνέλευσης που υιοθετήθηκε αργότερα και από το Συμβούλιο Ασφαλείας) συνέδεαν την αποχώρηση των στρατευμάτων και την επιστροφή των προσφύγων με τη συνολική λύση μέσω συνομιλιών, "επί ίσης βάσης", μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου και όχι μεταξύ της ΚΔ και της Τουρκίας.

 

Η απόλυτη ήττα

 

Ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κουρτ Βαλντχάιμ είπε στον Κληρίδη πως ήταν σφάλμα να αναμένεται ότι το Κυπριακό θα μπορούσε να λυθεί με ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης. "Λυπόταν που ως Γενικός Γραμματέας έλεγε κάτι τέτοιο, αλλ' αυτή ήταν η πραγματικότητα". Μια πραγματικότητα την οποία δεν αναγνώρισε ποτέ η ελληνοκυπριακή ηγεσία.

Αν και πέρασαν από τότε 37 χρόνια, η αντίληψη παραμένει η ίδια. Οι πολιτικές ομιλίες αρχίζουν και τελειώνουν με τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, και ο χρόνος αντί για κίνδυνος θεωρείται σύμμαχος στις συνομιλίες χωρίς χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησίες.

 

Χάριν της γρήγορης λύσης δεν πρέπει να αποδεχτούμε την οποιαδήποτε λύση, επιμένει μέχρι σήμερα το ΑΚΕΛ. Ο Λυσσαρίδης ακόμη υποστηρίζει ότι το κάθε σπίτι πρέπει να γίνει κάστρο, όμως κανένας νέος δεν θέλει να πάει στρατιώτης. Οι μόλις 100.000 Τουρκοκύπριοι που ήταν τότε στον κατεχόμενο βορρά έχουν χαθεί μέσα στις αγέλες των εποίκων. Η Κύπρος που αφήσαμε πίσω μας το 1974 δεν υπάρχει πια, έγινε επαρχία της Τουρκίας. Ο Κληρίδης δικαιώθηκε πλήρως, αλλά ο κόσμος δεν τον θυμάται για το ρεαλισμό του, αλλά για το ότι δεν έφερε τους S-300.

 

Κι εμείς εκεί, να εμμένουμε ρητορικά στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, να συνομιλούμε χωρίς χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησίες, σ' έναν μακροχρόνιο αγώνα χωρίς στρατηγική και χωρίς προοπτική, ο οποίος ξεκίνησε για να μας απαλλάξει από τη διχοτόμηση και τελικά την έχει επιβάλει σ' εμάς τους ίδιους. Και μάλιστα με τους χειρότερους όρους.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

16/10/2011