ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑΣ
«Συνδυάζουμε τον μαρξισμό με την πραγματικότητα»
Οταν το 1988 πέθανε ο τότε γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου, η Κεντρική Επιτροπή του κόμματος εξέλεξε για διάδοχό του τον σχεδόν άγνωστο στην κοινή γνώμη Δημήτρη Χριστόφια. Ο 40χρονος τότε νέος ηγέτης ήταν η πολιτική παρακαταθήκη του Εζεκία Παπαϊωάννου.Η εκλογή του Χριστόφια, ενός χωριατόπαιδου από το Δίκωμο της Κερύνειας, στο κορυφαίο αξίωμα του κομμουνιστικού κόμματος, προκάλεσε σεισμικές αντιδράσεις στο κόμμα. Πολλά αξιόλογα στελέχη αποχώρησαν και ίδρυσαν το ΑΔΗΣΟΚ. Τους πρώτους μήνες μετά τη διάσπαση του ΑΚΕΛ, οι δημοσκοπήσεις έδιναν στο ΑΔΗΣΟΚ πέραν του 10%, από το 27% που είχε πάρει το κόμμα στις προηγούμενες εκλογές. Η εσωτερική κρίση στο ΑΚΕΛ συνέπεσε χρονικά με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, οπόταν πολλοί έσπευσαν να προδικάσουν το τέλος του πιο ιστορικού κόμματος της Κύπρου. Ο Δημήτρης Χριστόφιας ανέλαβε τότε να μαζέψει τα συντρίμμια και στην ουσία να επανιδρύσει ένα κόμμα, ξεγυμνωμένο από στελέχη, σε μια εποχή έντονης αμφισβήτησης της ιδεολογίας του. Τελικά, το χωριατόπαιδο από το Δίκωμο κέρδισε το μεγάλο στοίχημα και κατάφερε να ανασυντάξει το ΑΚΕΛ. Το ΑΔΗΣΟΚ δεν υπάρχει πλέον στον πολιτικό χάρτη της Κύπρου. Στις πρώτες εκλογές μετά την εσωτερική του κρίση (1991), το ΑΚΕΛ ανέβασε τα ποσοστά του στο 31%. Πέντε χρόνια αργότερα (1996) πήρε 33% και στις εκλογές της περασμένης Κυριακής ακούμπησε σχεδόν το 35%, για να καταστεί η πρώτη πολιτική δύναμη του τόπου. Η ιδιομορφία
* Το ΑΚΕΛ είναι ίσως το μοναδικό κομμουνιστικό κόμμα της Ευρώπης, που παρά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ανεβάζει τα ποσοστά του. Πού αποδίδετε αυτό το φαινόμενο;
- Η ιδιομορφία του ΑΚΕΛ οφείλεται στο γεγονός ότι, ως αποτέλεσμα των μεγάλων ταξικών και πολιτικών αγώνων που έχει κάνει, απέκτησε βαθιές ρίζες μέσα στον λαό. Το ΑΚΕΛ έχει την ικανότητα να συνδυάζει τη μαρξιστική διαλεκτική με την καθημερινή πραγματικότητα. Ακόμη, έχει την ευελιξία να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, χωρίς να απεμπολεί τις αρχές του.
* Τι συγκεκριμένο κάνατε εσείς που δεν το κατάφεραν τα άλλα κομμουνιστικά κόμματα;
- Κοιτάξτε, η καθοδήγηση από μια κοσμοθεωρία δεν είναι κάτι το αρνητικό. Το κυριότερο, όμως, είναι, να κάνεις τη θεωρία πράξη, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις ιδιομορφίες του δικού σου χώρου. Αυτό κάνουμε εμείς. Καθοδηγούμαστε από τη μαρξιστική θεωρία, χωρίς να αγνοούμε το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Ημασταν έτοιμοι
* Πάντως, τη στιγμή που κατέρρεε η Σοβιετική Ενωση, εσείς στην Κύπρο αυξάνατε τα ποσοστά σας.
- Εμείς αφουγκραστήκαμε τις ανάγκες της δικής μας κοινωνίας και κάναμε σημαντικές καταστατικές αλλαγές από το 1990, προτού καταρρεύσει η Σοβιετική Ενωση. Τη στιγμή που άλλα κόμματα αναζητούσαν ταυτότητα, εμείς είχαμε έτοιμη λύση. Είχαμε επηρεαστεί από την περεστρόικα και κάναμε τη δική μας μεταρρύθμιση, προτού μας προλάβουν τα γεγονότα.
* Αυτές οι αλλαγές μπορεί να σας φέρνουν ψήφους, αλλά σας γίνετε και κριτική για το ότι νοθεύσατε την ιδεολογία σας, κάτι που αρνήθηκε να κάνει για παράδειγμα, το ΚΚΕ.
- Κατ' αρχήν, δεν θα κρίνω εγώ από την Κύπρο την πολιτική του ΚΚΕ στην Ελλάδα. ΚΚΕ και ΣΥΝ
* Εχετε καλές σχέσεις με το ΚΚΕ;
- Η σχέση μας είναι παραδοσιακά αδελφική. Το πρώτο τηλεφώνημα που πήρα μετά την επιτυχία του κόμματός μας στις εκλογές, ήταν από την Αλέκα Παπαρήγα. Αγωνιζόμαστε μαζί με το ΚΚΕ στον χώρο της παγκόσμιας Αριστεράς, ενάντια στις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και της πλήρους επικράτησης του κεφαλαίου. Εχουμε βεβαίως και διαφορές, αλλά το κάθε κόμμα έχει τη δική του αυτονομία.
* Απ' ό,τι γνωρίζω διατηρείτε πολύ καλή σχέση με τον Συνασπισμό.
- Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος ήταν ο δεύτερος που με συνεχάρη από το εξωτερικό. Εχουμε, λοιπόν, σχέσεις και με τον Συνασπισμό και με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις της Ελλάδας. Παρά τις ιδεολογικές διαφορές που μας χωρίζουν, η σχέση φιλίας και συνεργασίας είναι απαραίτητη. Χρειάζεται συνεχής ενημέρωση και συντονισμός για την υπόθεση της Κύπρου. Αξιώματα
* Πετύχατε μια μεγάλη νίκη στις εκλογές της περασμένης Κυριακής και ετοιμάζεστε για το άλμα προς την εξουσία. Ηδη διεκδικείτε την προεδρία της Βουλής;
- Αυτή είναι η απόφαση της Κεντρική Επιτροπή του κόμματος. Είναι καιρός το ΑΚΕΛ να αρχίσει να διεκδικεί πολιτειακά αξιώματα.
* Τόσο καιρό γιατί δεν το αποτολμούσατε;
- Είναι μια ολόκληρη ιστορία. Είμαστε ένα κίνημα με πολλούς αγώνες, που δεν έπαψε ούτε για μια στιγμή να βρίσκεται στο στόχαστρο. Την εποχή του Ψυχρού Πολέμου η ανάληψη της εξουσίας από το ΑΚΕΛ εθεωρείτο από τη Δύση μεγάλη πρόκληση. Εξάλλου, μεσολάβησαν εξελίξεις στο Κυπριακό, η ανωμαλία της δεκαετίας του 1960 και η τραγωδία του 1974. Το ΑΚΕΛ είναι πατριωτικό κόμμα κι έθετε πάντοτε το συμφέρον της Κύπρου πάνω από το κομματικό. Οπως αντιλαμβάνεστε, οι συνθήκες ήταν ανώριμες, γνωρίζαμε το περιβάλλον και αντιλαμβάνεστε οι συνθήκες ήταν ανώριμες, γνωρίζαμε το περιβάλλον και αναγνωρίζαμε τις δυσκολίες που υπήρχαν. Αποφεύγαμε συνειδητά την αντιπαράθεση και ακολουθούσαμε πολιτική συναίνεσης.
* Αν κάνουμε μια αντιπαραβολή με το ΚΚΕ, μπορούμε να πούμε ότι η σύγκρουση που έγινε στον εμφύλιο εξυπηρέτησε τα σχέδια της Δύσης για να μπει το κόμμα στο περιθώριο;
- Εμείς εφαρμόσαμε αυτή την πολιτική έχοντας υπόψη τις ιδιομορφίες της κυπριακής πραγματικότητας. Οι ιστορικές συνθήκες στην Ελλάδα του 1940 ήταν εντελώς διαφορετικές από τις δικές μας. Το ΚΚΕ, ως επικεφαλής της αντίστασης που απελευθέρωσε την Ελλάδα, είχε δικαιωματικά την εξουσία στα χέρια του. Ηρθαν οι Εγγλέζοι με το έτσι θέλω να του την αφαιρέσουν. Τώρα, τα όσα ακολούθησαν με τον εμφύλιο είναι ένα ζήτημα που θα απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμη τους ιστορικούς.
* Πάντως, δέχεστε και κριτική για το ότι δεν υπήρξατε ποτέ γνήσιο κομμουνιστικό κόμμα. Προχθές είδα τη μητέρα σας που έκανε τον σταυρό της και έλεγε «αν θέλει ο Θεός, θα πάει καλά το ΑΚΕΛ στις εκλογές».
- Ουδέποτε το ΑΚΕΛ υιοθέτησε τον αθεϊσμό. Ούτε αποκλείσαμε από το κόμμα μας όσους θρησκεύονταν. Εχουμε και πολλούς παπάδες που είναι μέλη του κόμματός μας. Ορισμένους πρόσφατα τους έχω παρασημοφορήσει, για την προσφορά τους στο λαϊκό κίνημα, με το μετάλλιο για τα 50 χρόνια από την ίδρυση του ΑΚΕΛ. Χαίρομαι πολύ, όταν πηγαίνω στις κοινότητες και οι παπάδες με προσφωνούν, αποκαλώντας με, «σύντροφε Δημήτρη». Οι Τουρκοκύπριοι
* Με τους Τουρκοκύπριους ποιες είναι οι σχέσεις σας;
- Κάτι που κάνει το ΑΚΕΛ να ξεχωρίζει, είναι η διεθνιστική και η ταξική του προσέγγιση. Εμείς δεν είμαστε αιχμάλωτοι του εθνικισμού. Εμείς τους Τουρκοκύπριους ουδέποτε τους θεωρήσαμε εχθρούς μας. Πάντοτε τους αναγνωρίζαμε ως ισότιμους συμπολίτες μας. Και προτού οι Εγγλέζοι ενσπείρουν τον διχασμό ανάμεσά μας, δώσαμε με τους Τουρκοκύπριους κοινούς πολιτικούς και ταξικούς αγώνες.
* Ομως, το 1964, σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή της ιστορίας των σχέσεων των δύο κοινοτήτων, υιοθετήσατε τη γραμμή της Ενωσης και ωθήσατε τους Τουρκοκύπριους να φύγουν από τις τάξεις σας...
- Ηταν ένα λάθος της τότε ηγεσίας. Δεν έπρεπε να εγκαταλείψουμε την πολιτική της ανεξαρτησίας και να επανέλθουμε στην Ενωση. Ηταν ένα μεγάλο λάθος, για το οποίο το κόμμα μας έκανε κι αυτοκριτική. Οι άλλοι που προκάλεσαν την τραγωδία του 1974 δεν είχαν το θάρρος να πουν έστω μια συγγνώμη. Αντιθέτως, προβάλλουν τους εαυτούς τους ως τους μόνους αγωνιστές.
* Πάντως, στις προχθεσινές εκλογές ενδυναμώθηκε η εθνικιστική τάση του ΔΗΣΥ.
- Κανένας δεν μπορεί να υποτιμήσει την ενδυνάμωση της εθνικιστικής τάσης, όχι μόνο μέσα στον χώρο του ΔΗΣΥ, αλλά και στην ευρύτερη πολιτική σκηνή. Αυτό το φαινόμενο δεν μπορούμε να το υποτιμήσουμε, αλλά ούτε και να του προσδώσουμε δραματικές διαστάσεις.
* Νομίζετε ότι η ενίσχυση των πιο ακραίων τάσεων στον ΔΗΣΥ μπορεί να έχει επιπτώσεις στο Κυπριακό;
- Στο προβλεπτό μέλλον, όχι. Νομίζω ότι ο Κληρίδης εξακολουθεί να ελέγχει την κατάσταση και για όσο καιρό θα βρίσκεται στην εξουσία δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή στην πολιτική του. Ομως, το ζήτημα αυτό θα είναι πάντοτε ανοιχτό ενώπιον της κοινωνίας και των πολιτικών δυνάμεων και πρέπει να μας καθοδηγήσει για τις μελλοντικές μας επιλογές. Ελλάδα - Τουρκία
* Προβλέπετε κάποια κινητικότητα στο Κυπριακό προτού αποχωρήσει ο Κληρίδης;
- Είμαι απολύτως βέβαιος ότι θα υπάρξει κινητικότητα. Οι ΗΠΑ ήδη προετοιμάζονται. Αμφιβάλλω, όμως, κατά πόσο θα υπάρξει τέτοια παρέμβαση, που να πειστεί η Τουρκία να εγκαταλείψει τις μαξιμαλιστικές της θέσεις, που εκφράζει με τόσο κυνισμό.
* Νομίζετε ότι το καλό κλίμα στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας μπορεί να βοηθήσει;
- Αρχικά, να πω ότι η πολιτική που ακολουθείται είναι σωστή. Το ερώτημα, όμως, είναι, πόσο καιρό μπορεί αυτή η πολιτική να εφαρμόζεται μονομερώς.
* Δεν βλέπετε δηλαδή αυτή την πολιτική να επιφέρει κάποια αποτελέσματα;
- Αυτό είναι ξεκάθαρο. Η μη ανταπόκριση της Τουρκίας δημιουργεί πρόβλημα στην υλοποίηση της στρατηγικής που έχει επιλέξει ο πρωθυπουργός, με στόχο την ομαλοποίηση των σχέσεων της Ελλάδας με την Τουρκία. Η Τουρκία όχι μόνο δεν έχει μετακινηθεί στο ελάχιστο από τις θέσεις της, αλλά με τη συμπεριφορά της αφήνει και την Ελλάδα εκτεθειμένη. Η Αγκυρα προδικάζει ότι δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή της πολιτικής της στο Κυπριακό, ενώ συνεχίζει την ίδια πολιτική και στο Αιγαίο.
* Νομίζετε ότι είναι καιρός να υπάρξει απεμπλοκή από αυτή τη διαδικασία;
- Αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να το κρίνει η ελληνική κυβέρνηση. Εμάς μας ενδιαφέρει το κομμάτι που αφορά το Κυπριακό, όπου θα πρέπει να ληφθεί μια συλλογική απόφαση. Εάν η Τουρκία συνεχίσει να απαντά στη φιλία με απειλές, η ίδια η ζωή θα υποχρεώσει την ελληνική κυβέρνηση να επανεξετάσει αυτή την πολιτική. Απειλές και S-300
* Θεωρείτε ότι είναι σοβαρές οι προειδοποιήσεις της Τουρκίας για δημιουργία κρίσης στην περίπτωση ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε.;
- Οι απειλές της Τουρκίας δεν είναι κούφια λόγια και πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Ο Κληρίδης ανησυχεί πραγματικά. Κι αυτό εμένα με ικανοποιεί, υπό την έννοια ότι δεν καθησυχάζει. Δεν λέω ότι πρέπει να δημιουργήσουμε συνθήκες πανικού, αλλά δεν μπορούμε να κάτσουμε να περιμένουμε πώς και με ποιο τρόπο θα υλοποιήσει τις απειλές της η Τουρκία και μετά να κινηθούμε. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να το συζητήσει η πολιτική ηγεσία της Κύπρου μεταξύ της και με την ελληνική κυβέρνηση. Πρέπει να προετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε κάθε κίνηση της Τουρκίας.
* Φαντάζομαι ότι αναφέρεστε σε πολιτικά και όχι στρατιωτικά μέτρα.
- Ασφαλώς πολιτικά. Μα υπάρχει περίπτωση να υπάρξει καταφυγή σε παλικαρισμούς και στρατιωτικά μέτρα;
* Πάντως υπήρξε μια περίοδος, κατά την οποία καλλιεργήθηκαν στον λαό προσδοκίες για στρατιωτική αντίδραση στην αλαζονεία της Τουρκίας.
- Αν αναφέρεστε στην υπόθεση των πυραύλων S-300, ήταν η μεγαλύτερη πολιτική απάτη που έγινε ποτέ στην Κύπρο. Ο Κληρίδης το αξιοποίησε και βγήκε πρόεδρος «καβάλα στους πυραύλους». Εβαλε το προσωπικό του συμφέρον πάνω από το εθνικό και περιέπλεξε την Κύπρο σε μια μεγάλη περιπέτεια.
* Συνεπώς, δεν συμφωνείτε με τη θεωρία ότι μας εγκατέλειψε ο Σημίτης, διαφορετικά θα φέρναμε τους πυραύλους.
- Να σας πω κάτι, που το ξέρουν όλοι και είναι γραμμένο και στα πρακτικά του Εθνικού Συμβουλίου: Οι Αμερικανοί μας το είπαν κοφτά: «Δεν πρόκειται να επιτρέψουμε την εγκατάσταση αυτών των πυραύλων στην Κύπρο». Εάν ανέλαβε την πρωτοβουλία της εγκατάλειψης της ιδέας ο Σημίτης, δεν έχει και τόση σημασία.
* Το εννοείτε;
- Εννοώ ότι αυτή η απόφαση ήταν λανθασμένη ευθύς εξ αρχής. Επρεπε ο Κληρίδης να είχε αντίληψη των ισορροπιών και των μεγεθών και να μη μπει καθόλου σε αυτή τη διαδικασία.
Μακάριος Δρουσιώτης
Ελευθεροτυπία
31/05/2001