Μακαριος Δρουσιώτης

Στις 11 Μαΐου 1972, πέντε χρόνια μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, η Ομοσπονδία Εθνικών Φοιτητικών Ενώσεων Κυπρίων (ΟΕΦΕΚ), εξέδωσε μια ανακοίνωση με την οποία ζητούσε την αποκατάσταση των ακαδημαϊκών ελευθεριών στη χώρα:

 

"Ημείς οι Κύπριοι φοιτηταί αξιούμεν την άμεσον διεξαγωγήν εκλογών. Αναλαμβάνομεν τον ανένδοτον αγώνα για την αποκατάστασιν των ακαδημαϊκών ελευθεριών. Εις τον δημοκρατικόν και φιλελεύθερον τούτον αγώνα μας έχομεν συμπαραστάτες τόσον τον φοιτητικόν κόσμον της Ελλάδος, όσο και του εξωτερικού".

 

Αντιδρώντας, η χούντα διέταξε την απέλαση, στις 13 Μαΐου, έξι φοιτητών οι οποίοι ήταν μέλη του κεντρικού κλιμακίου της Ομοσπονδίας Εθνικών Φοιτητικών Ενώσεων Κυπρίων (ΟΕΦΕΚ). Επίσης, απαγόρευσε την είσοδο στην Ελλάδα των μελών του Δ.Σ. της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Κυπρίων (ΕΦΕΚ) Αθηνών. Η ΟΕΦΕΚ και η ΕΦΕΚ Αθηνών ήταν στην ουσία το ίδιο και το αυτό. Το διοικητικό συμβούλιο της ΟΕΦΕΚ διοριζόταν από την ΕΦΕΚ, η οποία, από το 1968, ελεγχόταν πλήρως από τη φοιτητική οργάνωση Δράσις, που πρόσκειτο στον Γεώργιο Γρίβα.

 

Η ανακοίνωση της ΟΕΦΕΚ κατά της δικτατορίας και η απέλαση των φοιτητών πέρασε εν μέρει στην ιστοριογραφία ως η πρώτη φοιτητική αντιστασιακή δράση και προπομπός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Όπως έγραψε ο Σόλων Ν. Γρηγοριάδης στην "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας" "το πρώτο ρήγμα στο τείχος που έκτιζε το καθεστώς γύρω από τον φοιτητικό κόσμο για να τον κρατά απομονωμένο από την πολιτική πραγματικότητα, τον άνοιξαν οι Κύπριοι φοιτητές της Ε.Φ.Ε.Κ.". Ανάλογη αναφορά γίνεται και στο βιβλίο του Φ. Καββαδία "Εδώ Πολυτεχνείο". Ακόμη, η φοιτητική κίνηση Δράσις - ΚΕΣ, η οποία αποτελεί συνέχεια της Δράσις, καταγράφει το γεγονός αυτό ως απόδειξη της αντιδικτατορικής της δράσης. Στην ιστοσελίδα της Δράσις - ΚΕΣ, η απέλαση των φοιτητών περιγράφεται σαν τη φλόγα που "είχε ανάψει και θα φούντωνε στο Πολυτεχνείο".

 

Ενδοχουντικές προστριβές

 

Η πραγματικότητα ωστόσο είναι εντελώς διαφορετική, αφού καθ' όλη τη διάρκεια της δικτατορίας, η ΟΕΦΕΚ και η ΕΦΕΚ ήταν όργανα του καθεστώτος.

Η ανακοίνωση της ΟΕΦΕΚ, που προκάλεσε την απέλαση των φοιτητών, ήταν μια πράξη αντιπολίτευσης στον Γεώργιο Παπαδόπουλο. Η αιτία ήταν η αντιπαράθεση μεταξύ Παπαδόπουλου και Γρίβα, που άρχισε να εκδηλώνεται την άνοιξη του 1972 και κορυφώθηκε το καλοκαίρι του 1973. Τότε, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο οποίος συμπορεύθηκε με τον Μακάριο, είχε καλέσει δημόσια τον Γρίβα, ο οποίος βρισκόταν παράνομα στην Κύπρο και ηγείτο της ΕΟΚΑ Β, να τερματίσει την ένοπλη δράση και να διαλύσει την οργάνωσή του. Όπως αποδεικνύει η ιστορική έρευνα, η στάση αυτή του Παπαδόπουλου ήταν μια από τις κύριες αιτίες της ανατροπής του, από τον Ιωαννίδη, στις 25 Νοεμβρίου 1973.

 

Έγγραφα από το αρχείο της ΕΦΕΚ (τμήμα του οποίου είναι στη διάθεσή μας) αποδεικνύει ότι το κυπριακό φοιτητικό κίνημα, καθ' όλη τη διάρκεια της δικτατορίας, είχε υπηρετήσει με αφοσίωση το καθεστώς. Ευθύς αμέσως μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, ο στρατιωτικός διοικητής Αθηνών καθαίρεσε το εκλεγμένο Συμβούλιο της ΕΦΕΚ, μέλος του οποίου ήταν και ο Γιάννος Κρανιδιώτης. Το καθεστώς διόρισε άλλα συμβούλια τόσο στην ΕΦΕΚ όσο και στην ΟΕΦΕΚ, αποτελούμενα από έμπιστους της χούντας. Ισχυρότερος παράγοντας της ΟΕΦΕΚ ήταν ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, αρχηγός της ΕΟΚΑ Β μετά το θάνατο του Γρίβα, τον Ιανουάριο του 1974.

 

Ρουφιανιές

 

Για το ρόλο της ελεγχόμενης από τη χούντα ΟΕΦΕΚ, αναφέρεται ο ίδιος ο Λευτέρης Παπαδόπουλοος, σε έκθεσή του, ημερομηνίας 28 Μαρτίου 1969, που υπέβαλε στο τοπικό κλιμάκιο της ελληνικής ΚΥΠ  στη Λευκωσία. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, αφού περιγράφει τις σχέσεις και τις διασυνδέσεις του με τον πρώην διοικητή της ΚΥΠ  και αρχηγό του ΙΔΕΑ Αλέξανδρο Νάτσινα, με σκοπό τον έλεγχο του φοιτητικού κινήματος, αναφέρει τα εξής:

"Εκδηλωθείσης της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου ετέθην αυθημερόν εις την διάθεσιν της. Και ούτω:

Την 28/4/67 το 7ον ΕΓ/ΓΕΣ μοι διέθεσεν λεωφορείον, σίτισιν και διαμονήν εις στρατιωτικούς καταυλισμούς διά τριακονταμελή ομάδα Κυπρίων φοιτητών. Περιωδεύσαμεν επί πενθήμερον συνθηματολογούντες υπέρ της Επαναστάσεως".

 

Μεταξύ των επιτευγμάτων του, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, περιγράφει στην έκθεση του και το εξής: "Κατά την αυτήν περίοδον παρέδωσα εις το 2ον ΕΓ/ΣΔΑ τα αρχεία των ΟΕΦΕΚ-ΕΦΕΚ, παρέχων ταυτοχρόνως πάσαν δυνατήν εξυπηρέτησιν προς εκκαθάρισιν των". Η Στρατιωτική Διοίκηση Αθηνών "εκτιμώσα τας παντοειδείς προς την Επανάστασιν υπηρεσίας" του, του παραχώρησε "δελτίον ταυτότητος του 2ου ΕΓ/ΣΔΑ υπ' αριθμόν 16 δι' ου εκαλούντο "Άπασαι αι Πολιτικαί, Στρατιωτικαί και Αστυνομικαί Αρχαί όπως μοι παρέχωσι πάσαν δυνατήν εξυπηρέτησιν προς επιτυχίαν του έργου μου"".

 

Ο Λ. Παπαδόπουλος παραχώρησε στην ασφάλεια ονομαστικό κατάλογο των Κυπρίων φοιτητών στις ανατολικές χώρες. Παραχώρησε επίσης στο 2ο Γραφείο της Στρατιωτικής Διοίκησης Αθηνών τους αριθμούς 200 διαβατηρίων Κυπρίων φοιτητών, στις πιο πάνω χώρες.

 

Το κίνημα Γρίβα

 

Το 1968 ο Γρίβας δοκίμασε να οργανώσει στην Αθήνα φιλοβασιλικό κίνημα και να εκπαιδεύσει αντάρτικές ομάδες. Το εγχείρημα απέτυχε και το καθεστώς συνέλαβε μερικούς από τους πρωταγωνιστές. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος(!), ο οποίος απελάθηκε στην Κύπρο. Από τον πυρήνα αυτού του κινήματος ορισμένοι κατέληξαν στη φυλακή και βασανίστηκαν (Ν. Λύτρας, Σ. Μουστακλής) και οι περισσότεροι στην ομάδα του Δημήτριου Ιωαννίδη, στους κόλπους της χούντας. Οι τελευταίοι αποτέλεσαν αργότερα τον πυρήνα της ΕΟΚΑ Β. Μεταξύ αυτών και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο οποίος, με προσωπική επιστολή του προς τον Γεώργιο Παπαδόπουλο (23/1/1969), εκλιπαρούσε να του επιτραπεί η επιστροφή στην Ελλάδα, επικαλούμενος τους αγώνες του υπέρ της επανάστασης.

 

Σύμφωνα με το αρχείο της ΕΦΕΚ, ο Λ. Παπαδόπουλος, από τη Λεμεσό όπου διέμενε, διαδραμάτιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στις δραστηριότητες του φοιτητικού κινήματος. Το 1968 ιδρύθηκε η Δράσις, που είχε πρόεδρο τον

Στέλιο Χρηστίδη, στέλεχος αργότερα της ΕΟΚΑ Β. Η Δράσις, με τη βοήθεια του καθεστώτος, επιβλήθηκε ως η κύρια φοιτητική κίνηση και ήλεγχε τόσο την ΕΦΕΚ όσο και την ΟΕΦΕΚ, μέχρι το 1974.

 

Παρά τις κατά καιρούς διαφωνίες της ΕΦΕΚ και της ΟΕΦΕΚ με τον Παπαδόπουλο, κυρίως λόγω των φιλοβασιλικών φρονημάτων του Γρίβα, οι φοιτητικές οργανώσεις βρίσκονταν σε στενή επαφή με το καθεστώς, από το οποίο έπαιρναν οικονομική βοήθεια, είτε απευθείας, είτε από τον Ασλανίδη μέσω του ΠΡΟ-ΠΟ, είτε από τον εφοπλιστή Ανδρέα Ποταμιάνο, ο οποίος υπήρξε βασικός χρηματοδότης της ΕΟΚΑ Β.

 

Το 1972 καταγράφηκε η ανοιχτή ρήξη της ΕΦΕΚ με το καθεστώς, η οποία είχε να κάνει περισσότερο με την υπόγεια αντιπαράθεση μεταξύ των ομάδων του Ιωαννίδη και του Παπαδόπουλου εντός της χούντας, παρά με τις δημοκρατικές ευαισθησίες της ΕΦΕΚ.

 

Η "καλή συμπεριφορά"

 

Ύστερα από τις απελάσεις, η ΕΦΕΚ ζήτησε κατ' επανάληψη εμμέσως συγγνώμη από το καθεστώς. Ενδεικτικά παραδείγματα:

Στις 16 Μαΐου 1973 εξέδωσε ανακοίνωση με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τις απελάσεις και ζητούσε να τους επιτραπεί να επιστρέψουν: "Η όλη στάσις των απελαθέντων έδειξε τον υγιή χαρακτήρα των, την εθνικήν των συνείδησιν και ότι κάθε άλλον παρά αποβλητέα στοιχεία εκ του εθνικού κορμού είναι". Η "καλή συμπεριφορά" της ΕΦΕΚ επιβεβαιώθηκε και από την πλήρη απουσία της από την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

 

Στις 28 Νοεμβρίου 1973, τρεις μέρες μετά το πραξικόπημα του Ιωαννίδη, η ΟΕΦΕΚ συνεχάρη το νέο καθεστώς. Την ίδια μέρα τα μέλη της ΕΦΕΚ που είχαν απελαθεί απέστειλαν τηλεγράφημα, προσωπικά, στον Ιωαννίδη:

 

"Ημείς οι απελαθέντες Κύπριοι φοιτηταί, μέλη των Δ.Σ. της ΕΦΕΚ και ΟΕΦΕΚ σας συγχαίρομεν ολοψύχως διά την υπό την ηγεσίαν σας επιτυχίαν της νέας επαναστάσεως". Αφού επέκριναν τον Παπαδόπουλο, ο οποίος τους απέλασε, έκλεισαν το τηλεγράφημά τους, ως εξής:

"Ταξίαρχε,

Είμεθα παρά το πλευρόν σας. Οι απανταχού της γης Έλληνες Κύπριοι φοιτηταί τους οποίους εμείς εκπροσωπούμεν σας συμπαρίστανται ολοψήχως. Ζήτω το Έθνος, Ζήτω η Ένωσις".

 

Σε άλλο τηλεγράφημα προς τους Γκιζίκη, Ανδρουτσόπουλο και Μπονάνο, οι απελαθέντες φοιτητές, έγραφαν: "Απηλάθημεν διότι ακριβώς πιστεύομεν εις τα ίδια ιδανικά και αγωνιζόμεθα διά τους ίδιους σκοπούς της νέας Επαναστάσεως".

 

Στις 11 Ιανουαρίου 1974 το καθεστώς Ιωαννίδη ανακοίνωσε την άρση της απαγόρευσης εισόδου στην Ελλάδα του διοικητικού συμβουλίου της ΕΦΕΚ. Στις 22 Ιανουαρίου ήρθη και το μέτρο της απέλασης του Δ.Σ. της ΟΕΦΕΚ, οι οποίοι μπορούσαν πλέον να επιστρέψουν ελεύθερα στην Ελλάδα. Εκπρόσωποι των φοιτητών έδωσαν συνέντευξη τύπου στη Λευκωσία και ευχαρίστησαν δημόσια το καθεστώς για την απόφασή του.

 

Όπως προκύπτει από τα πιο πάνω στοιχεία, πέραν της ανακοίνωσης της 23ς Μαΐου 1972, που όπως αποδείχθηκε δεν είχε ουσιώδη σχέση με δημοκρατικές ευαισθησίες, δεν υπήρξε καμιά άλλη αντιδικτατορική δράση. Το συμπέρασμα ότι η ΕΦΕΚ άνοιξε το δρόμο προς το Πολυτεχνείο είναι παντελώς ανυπόστατο. Αυτόν τον ανυπόστατο ισχυρισμό, ο οποίος δια της επανάληψης τείνει να εδραιωθεί ως ιστορική πραγματικότητα, αξιοποίησαν στελέχη του φοιτητικού κινήματος της εποχής, και ιδιαίτερα αυτοί που έκαναν πολιτική καριέρα, οι οποίοι, ενώ υπηρέτησαν τη χούντα, καταγράφουν στα βιογραφικά τους σημειώματα αντιδικτατορική δράση που δεν είχαν, οικειοποιούμενοι τους αγώνες άλλων.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

17/11/2004