Η δικαίωση του Ν. Κ. Λανίτη
Μιλώντας στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του συγγραφέα Παναγιώτη Περσιάνη "Η νομιμοποίηση του κυπριακού κράτους", ο πρόεδρος Παπαδόπουλος έκανε για πρώτη φορά δημόσια αυτοκριτική για τη στάση του έναντι στις συμφωνίες της Ζυρίχης, λέγοντας πως την εποχή εκείνη ο κυπριακός λαός [και η ηγεσία του] είχε κυριευθεί από το συναίσθημα και δεν ήταν σε θέση να κάνει το συγκερασμό μεταξύ συναισθήματος και λογικής. Ο κυπριακός λαός, ανέφερε "που για χρόνια ζούσε με το όραμα της ένωσης, βρέθηκε με ένα σύνταγμα που δεν το ήθελε, δεν το ζήτησε και δεν του δόθηκε ο χρόνος να κατανοήσει τα ωφελήματα και τα πλεονεκτήματα αυτού του νέου συντάγματος, το οποίο δεν ήταν μεν ένωση με την Ελλάδα, αλλά κάτι καλύτερο: ήταν μια ανεξαρτησία του λαού ολόκληρου".
Την ίδια μέρα που ο κ. Παπαδόπουλος έλεγε αυτά, η μοίρα το έφερε να κηδεύεται ο Νίκος Κ. Λανίτης, ιδρυτής της Κόκα - Κόλα, ο οποίος, από το 1960, έλεγε ακριβώς αυτά που ο κ. Πρόεδρος χρειάστηκε να περάσουν 40 ολόκληρα χρόνια για να τα κατανοήσει.
Ο Ν. Κ. Λανίτης, πτυχιούχος με λαμπρές επιδόσεις στο Κέιμπριτζ, ίδρυσε το 1946 την Εταιρεία Κοινωνικής Προόδου. Μαζί με μερικούς άλλους εξέδωσε την εφημερίδα "Πρόοδος", προσπαθώντας να συμβάλουν στη ανάπτυξη της κυπριακής κοινωνίας μέσω της στενής συνεργασίας των Ελλήνων και των Τούρκων. Την εποχή που επικρατούσε το σύνθημα "Ενωσις και μόνον Ένωσις", ο Ν. Κ. Λανίτης διατύπωνε την άποψη ότι για λόγους πολιτικής γεωγραφίας, ο στόχος αυτός ήταν ανέφικτος και η εμμονή σε αυτόν, με μόνο καθοδηγητή το συναίσθημα, μόνο περιπέτειες θα προκαλούσε. Η δική του πρόταση ήταν ο αγώνας για την κατάκτηση συνταγματικών ελευθεριών, στο πλαίσιο της αποικιοκρατίας, που στο μέλλον μπορούσε να καταλήξει ακόμη και στην Ένωση, εάν αυτό ήθελε ο λαός της Κύπρου.
Τον Μάρτιο του 1963, όταν ο Γιωρκάτζης, ο Παπαδόπουλος και άλλοι οπλαρχηγοί, καθοδηγούμενοι από το συναίσθημα προετοίμαζαν το λαό για τη σύγκρουση με τους Τουρκοκύπριους, ο Ν. Κ. Λανίτης δημοσίευσε μια σειρά προφητικών άρθρων στην εφημερίδα Cyprus Mail και προειδοποιούσε ότι η Κύπρος οδηγείτο προς την καταστροφή. Ο Λανίτης έγραφε πως η Ζυρίχη, παρά τα προβλήματά της ήταν ευλογία, διότι ήταν μια καλή βάση για την πρόοδο του πληθυσμού της ως συνόλου. Οι συμφωνίες, έλεγε, ήταν τόσο καλές, όσο οι άνθρωποι που θα τις εφαρμόσουν και αναφερόμενος στην επίρριψη των ευθυνών στους ξένους έγραψε: "Επιρρίπτουμε τις ευθύνες σε όλους τους άλλους. Νομίζω είναι καιρός να ανασκοπήσουμε την πορεία που αποφασίσαμε να πάρουμε προς αναζήτηση της πολιτικής μας ελευθερίας και να κάνουμε την αυτοκριτική μας".
Ο Ν. Κ. Λανίτης έγραφε το 1963 ότι το μέλλον της Κύπρου ήταν η ΕΟΚ. Προειδοποιούσε τους Έλληνες ότι η συναισθηματική εμμονή στην ένωση θα έφερνε την καταστροφή. Ότι θα έπρεπε να ήταν γενναιόδωροι προς τους Τουρκοκύπριους, για να μπορέσουν να απαλλάξουν το σύνταγμα από όλα τα διχαστικά στοιχεία του. Προειδοποιούσε, επίσης, τους Τουρκοκύπριους πως ένα τουρκικό κράτος στην Κύπρο θα ήταν πολύ μικρό για να επιβιώσει και θα καταντούσαν υποτελείς στην Τουρκία.
Ύστερα από τη δημοσίευση των άρθρων αυτών, ο Τύπος της εποχής, που εξέφραζε το πολιτικό κατεστημένο, του επιτέθηκε χαρακτηρίζοντας τις απόψεις του προδοτικές. Σχολιάζοντας τις αντιδράσεις αυτές, ο Ν. Κ. Λανίτης, τις χαρακτήρισε αναμενόμενες: "Η κοινωνία μας νοσεί. Υποφέρει από τον όγκο της διακοινοτικής αντιπαράθεσης. Αυτό που πρότεινα δεν ήταν γλυκό - του είδους που συχνά προσφέρεται στην κοινή γνώμη από τους πολιτικούς - αλλά φάρμακο. Και στον κόσμο δεν αρέσουν τα φάρμακα".
Πέρασαν 42 χρόνια από τότε και η κυπριακή κοινωνία εξακολουθεί να νοσεί. Οι πολιτικοί, αντί θεραπείας συνεχίζουν να της προσφέρουν γλυκά, αφού στον κόσμο εξακολουθούν να μην αρέσουν τα φάρμακα...
Υ.Γ. Ο Ν. Κ. Λανίτης έφυγε από την Κύπρο το 1970 και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του στο εξωτερικό...
Μακάριος Δρουσιώτης
Πολίτης
16/01/2005