Τι εξωτερική πολιτική ασκεί ο Χριστοδουλίδης;
Ο πρέσβης της Ρωσίας στην Κύπρο Στανισλάβ Οσάτσι έδωσε άλλη μια συνέντευξη στον «Φιλελεύθερο», εξέφρασε την ανησυχία της Ρωσίας για την όξυνση της κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο και συνέστησε «αυτοσυγκράτηση, λογική, πολιτική σοφία και επίλυση των αμφιλεγόμενων ζητημάτων, που προκύπτουν μέσω ενός διαλόγου και επίτευξης αμοιβαία αποδεκτών αποφάσεων». Η τοποθέτηση αυτή κάθε άλλο παρά παράλογη είναι, όμως για τα πρότυπα του κυπριακού πολιτικού συστήματος θεωρείται εξωφρενική. Αν δεν ήταν ο Οσάτσι που τα έλεγε αυτά, αλλά η πρέσβειρα των ΗΠΑ ή ο ύπατος αρμοστής της Βρετανίας, θα άρχιζαν τα όργανα: «προκλητικές δηλώσεις», «ίσες αποστάσεις», «εξισώνονται τα νόμιμα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας με την επιδρομή της Τουρκίας στην ΑΟΖ». Και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης θα άρπαζε την ευκαιρία για άλλη μια παράσταση δημοσίων σχέσεων, με διακοινώσεις και διαβήματα.
Την περασμένη Τετάρτη ο Νίκος Χριστοδουλίδης μίλησε τηλεφωνικώς, με δική του πρωτοβουλία, με τον ομόλογό του της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ. Όπως ανακοίνωσε το ρωσικό ΥΠΕΞ έγινε σε «βάθος συζήτηση των προβλημάτων στην Ανατολική Μεσόγειο» και δόθηκε έμφαση στην κατάσταση στη Λιβύη και στο αδιέξοδο στην ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών! Ούτε καν στο Κυπριακό δεν αναφέρθηκε ονομαστικά το ρωσικό ΥΠΕΞ, πόσω μάλλον να καταδικάσει την Τουρκία για τις παράνομες γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Η πραγματικότητα είναι ότι η Ρωσία δεν έχει κανένα πρόβλημα από τις ενέργειες της Τουρκίας στην Κύπρο. Ουδέποτε είχε. Αντιθέτως, εξυπηρετείται διότι διαιωνίζεται η διαίρεση στο ΝΑΤΟ, αποσπάται η Τουρκία από την ΕΕ και εξαρτάται εμπορικά και ενεργειακά από τη Μόσχα. Δημόσια η Ρωσία υποστηρίζει με θέρμη τη λύση του Κυπριακού αλλά στο παρασκήνιο σκοτώνει κάθε προοπτική.
Αυτό το διάστημα που ξεθώριασε η «συμμαχία» με τη Ρωσία, αναζωπυρώθηκε το φλερτ με τη Γαλλία. Τις προάλλες ο Νίκος Χριστοδουλίδης συμμετείχε σε μια νέα πενταμερή τηλεδιάσκεψη με τους υπουργούς Εξωτερικών της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Σε αντίθεση με τη συνομιλία με τον Λαβρόφ, η διάσκεψη των «πέντε» πήρε θέση για τις προκλήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τρόπο «ξεκάθαρο» και «πολύ συγκεκριμένο», όπως θα έλεγε και ο κ. Χριστοδουλίδης.
Το ενδιαφέρον της Γαλλίας, που είχε και την πρωτοβουλία της τηλεδιάσκεψης, είναι οι εξελίξεις στη Λιβύη, εξ ου και η συμμετοχή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που είναι τόσο μακριά από την Ανατολική Μεσόγειο όσο και η Λευκορωσία. Η Γαλλία, αν και επίσημα αναγνωρίζει τη συνταγματική κυβέρνηση της Λιβύης, παρασκηνιακά στηρίζει το κίνημα του Χαφτάρ. Τα συμφέροντα που διακυβεύονται αφορούν τη γαλλική επιρροή στη Βόρεια και Κεντρική Αφρική, τις πηγές ενέργειας της Λιβύης, τις πωλήσεις όπλων και το εμπόριο. Τον Χαφτάρ ενισχύουν με σύγχρονο οπλισμό και οικονομική βοήθεια τα Εμιράτα, καθώς και η Αίγυπτος, σε αντίθεση με το Κατάρ και την Τουρκία που στηρίζουν την κυβέρνηση της Λιβύης.
Δηλαδή, παράλληλα με τον ανταγωνισμό για τη γεωπολιτική και οικονομική επιρροή, υπάρχει κι ένας άλλος ανταγωνισμός για τη θρησκευτική επιρροή μεταξύ των ισλαμικών χωρών.
Η Τουρκία αντέδρασε στην κοινή διακήρυξη των «πέντε» -σημαντικό μέρος της οποίας αναφέρεται στις εξελίξεις στη Λιβύη- και αποκάλεσε τη συμμαχία αυτή «άξονα του κακού» που στόχο έχει να αποκλείσει την Τουρκία από την Ανατολική Μεσόγειο. Δεν εξετάζουμε εδώ εάν η Τουρκία έχει δίκιο η όχι. Η Τουρκία έχει τόσο δίκιο και τόσο άδικο για την ανάμειξή της στη Λιβύη, όσο και τα Εμιράτα που δεν είναι καν μεσογειακό κράτος. Το ερώτημα είναι πού χωράει η Κύπρος σε αυτό τον ανταγωνισμό μεταξύ ισλαμικών κρατών και ποιο το όφελός της από αυτή τη «συμμαχία» υπό τη Γαλλία. Η προσδοκία ότι θα προσκολληθούμε σε μια ισχυρή δύναμη και θα δημιουργήσουμε έναν αντιτουρκικό άξονα είναι μια ουτοπία. Απλώς οι διάφοροι τρίτοι θυμούνται την κατοχή και τη συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο κάθε φορά που θέλουν να μας χρησιμοποιήσουν, αλλά την ώρα της κρίσης μας εγκαταλείπουν, όπως συνέβη και το 1974.
Η Κύπρος, μια μικρή και αδύναμη χώρα που ζει υπό τη σκιά του όγκου της Τουρκίας, αρπάζεται από αυτές τις πρόσκαιρες συγκυρίες και καλλιεργεί ψευδαισθήσεις ότι συνάπτει ισχυρές συμμαχίες που είναι ασπίδα στον τουρκικό κίνδυνο. Για δεκαετίες ολόκληρες ήταν η Ρωσία, πιο πρόσφατα το Ισραήλ, εσχάτως η Αίγυπτος, ενώ η Γαλλία ήταν πάντα στα καλά μας τα δεφτέρια. Κι όμως, η Ιστορία και η γεωγραφία διδάσκουν και οι κανόνες της οικονομίας επιβάλλουν ότι ο πιο σύντομος δρόμος που θα μας οδηγήσει στην ασφάλεια και την ευημερία είναι να λύσουμε τα προβλήματά μας με την Τουρκία. Η συγκυρία είναι αυτή την περίοδο ευνοϊκή όσο ποτέ προηγουμένως. Πίσω από την επιθετικότητα της τουρκικής πολιτικής κρύβεται η ανάγκη που έχει για συνεργασία. Η έξυπνη διπλωματία είναι εκείνη που αντιστρέφει τις καταστάσεις και έχει την ικανότητα να μετατρέπει τις κρίσεις σε ευκαιρίες.
Σχολιάζοντας τις αντιδράσεις της Τουρκίας στη διακήρυξη των «πέντε», πηγές του ΥΠΕΞ τόνισαν το γεγονός ότι «δείχνουν την ενόχληση της Άγκυρας για τις αναμενόμενες, συντονισμένες πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται από τις χώρες της περιοχής». Τι κερδίσαμε ως χώρα και ως κοινωνία επειδή ενοχλήθηκε η Άγκυρα και τι θα αποδώσουν αυτές οι «συντονισμένες πρωτοβουλίες»; Θα φύγει έστω κι ένας στρατιώτης από την Κύπρο; Θα επιστραφεί κάποιο χωριό; Θα κοιμηθούμε ένα βράδυ πιο ήσυχοι; Τουναντίον, υπάρχουν λόγοι για να ανησυχούμε περισσότερο.
Η τέχνη της διπλωματίας είναι η βελτίωση των σχέσεων, κυρίως με τον εχθρό σου. Αν δεν υπήρχε η τέχνη της διπλωματίας ο κόσμος όλος θα βρισκόταν σε διαρκή πόλεμο. Στην Κύπρο η διπλωματία είναι βιομηχανία φόβου και φυτώριο άρνησης και προκατάληψης που διαιωνίζει αντί να επιλύει τα προβλήματα. Στην ανακοίνωσή του, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών καλεί σε διάλογο την Ελλάδα, τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους για να βρεθεί τρόπος συνεργασίας. Μια δημιουργική διπλωματία θα σήκωνε το γάντι και θα έκανε βήματα προς τον διάλογο. Η περίπτωση της πτήσης του αεροπλάνου με τον ιατρικό εξοπλισμό από την Κίνα, που δεν επιτράπηκε η διέλευσή του μέσω του τουρκικού εναέριου χώρου, είναι ενδεικτική του πόσο ευάλωτη είναι η θέση μας, ιδιαίτερα σε αυτή την κρίσιμη για την οικονομία εποχή. Η Κύπρος, λόγω μεγέθους και γεωγραφίας, δεν μπορεί να αντέξει την αντιπαράθεση με την Τουρκία. Εάν η ανάγνωση της Τουρκίας είναι ότι με τις τριμερείς και τις πενταμερείς προσπαθούμε να την αποκλείσουμε από την Ανατολική Μεσόγειο και εφαρμόσει αντίμετρα, οι επιπτώσεις θα είναι καταστροφικές. Ούτε η Γαλλία, ούτε η Ρωσία, ούτε τα Εμιράτα θα είναι σε θέση να μας προσφέρουν οτιδήποτε, πέρα από διακηρύξεις καταδίκης και δηλώσεις συμπάθειας. Η διπλωματική υπηρεσία ενός κράτους έχει ευθύνη να προβλέπει τους κινδύνους και να τους αποτρέπει, όχι να αναλώνεται σε εκ των υστέρων καταγγελίες. Το επεισόδιο με το αεροπλάνο είναι ένα καμπανάκι συναγερμού. Οι καιροί είναι πονηροί και δεν προσφέρονται για εφησυχασμό.
Μακάριος Δρουσιώτης
17/05/2020