Μακαριος Δρουσιώτης

Η λύση ομοσπονδίας στο Κυπριακό τέθηκε για πρώτη φορά από την Τουρκία το 1958, στις παρασκηνιακές συνομιλίες με την Ελλάδα που κατέληξαν στις συμφωνίες της Ζυρίχης. Από τότε μέχρι το 1974, σε κάθε κρίση του Κυπριακού, η Τουρκία επανέφερε το αίτημα της ομοσπονδίας.

 

Λίγους μήνες πριν από την εισβολή, στα τέλη Μαρτίου του 1974, η τότε τουρκική κυβέρνηση υπό τον Μπουλέντ Ετζεβίτ εισηγήθηκε τη λεγόμενη «λειτουργική ομοσπονδία». Δηλαδή, ο τουρκικός πληθυσμός, που επί το πλείστον ήταν συγκεντρωμένος σε θυλάκους σε ολόκληρη την Κύπρο, να αποκτήσει καθεστώς αυτοδιοίκησης και να συμμετέχει ισότιμα σε μια κεντρική διοίκηση μαζί με τους Ελληνοκύπριους.

 

Η πρόταση αυτή του Ετζεβίτ ήταν τόσο προκλητική για τα δεδομένα της εποχής, που προκάλεσε διακοπή των ενδοκυπριακών συνομιλιών για τρεις μήνες. Κατά τις συνομιλίες εκείνες, που είχαν αρχίσει από το 1968, τα δύο μέρη έφτασαν πολύ κοντά σε συμφωνία για την επίλυση του Κυπριακού. Εκτιμάται πως αφ' ενός η τουρκική κυβέρνηση και αφ' ετέρου η χούντα του Ιωαννίδη τορπίλισαν το κλίμα, διότι είχαν άλλα σχέδια κατά νου. Οταν άρχισαν ξανά οι ενδοκυπριακές συνομιλίες, τον Ιούνιο του 1974, ο Ιωαννίδης είχε ήδη δρομολογήσει την ανατροπή του Μακαρίου.

 

Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου ανέτρεψε πλήρως το σκηνικό στο Κυπριακό. Σε πέντε μέρες η Τουρκία εισέβαλε στο νησί, σε άλλες τρεις δημιούργησε προγεφύρωμα και μέχρι τις 8 Αυγούστου 1974 κατέλαβε το 20% του κυπριακού εδάφους.

 

Εκείνη τη μέρα άρχιζε στη Γενεύη της Ελβετίας διάσκεψη για το Κυπριακό μεταξύ των τριών εγγυητριών δυνάμεων, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των δύο κοινοτήτων της Κύπρου. Την ελληνοκυπριακή πλευρά εκπροσωπούσε ο προεδρεύων της Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης, ενώ ο Μακάριος βρισκόταν αυτοεξόριστος στο Λονδίνο. Τότε, η αποδοχή της ομοσπονδίας και μάλιστα σε γεωγραφική βάση, προβλήθηκε σαν το μόνο αντίδοτο για την αναχαίτιση της τουρκικής επιδρομής. Ο Κληρίδης, κατόπιν διαβουλεύσεων με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, ήταν αποφασισμένος να αποδεχτεί την ομοσπονδία για να προλάβει, όπως αναφέρει, τα χειρότερα. Θετικός ήταν, σύμφωνα με τον Κληρίδη, και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κ. Καραμανλής. Ομως ο Μακάριος ήταν αρνητικός, όπως και ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Γεώργιος Μαύρος, ο οποίος είχε τη θέση πως «ήταν καλύτερα για την Κύπρο να εμπλακεί σε πόλεμο και να κατακτηθεί παρά να καταστεί συνεργός στην υποδούλωσή της».

 

Ο Γλαύκος Κληρίδης, ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές του Κυπριακού, μιλά στον «Πολίτη» για τα δραματικά διλήμματα του 1974, όταν θα έπρεπε να αποφασίσει μεταξύ του ταπεινωτικού συμβιβασμού με την ελπίδα ότι θα προλάβαινε τα χειρότερα και της αξιοπρεπούς ήττας και των συνεπειών της. Το δίλημμα τέθηκε στις 13 Αυγούστου στη Γενεύη, όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας ζητούσε από τους Ελληνοκύπριους να απαντήσουν με ένα «ναι» ή «όχι», εάν αποδέχονταν λύση ομοσπονδίας στη βάση χάρτη που είχε υποβάλει και πρότεινε να περιέλθει υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση το 34% του εδάφους. Οι Αγγλοαμερικανοί πίεζαν τον Κληρίδη να αποδεχτεί την αρχή της ομοσπονδίας και να διαπραγματευτεί την έκταση του εδάφους μεταξύ 20 και 30%. Ο Κληρίδης ήταν πρόθυμος, αλλά ο Μακάριος διαφωνούσε. Ο Κληρίδης ζήτησε 48 ώρες για να διαβουλευτεί με την υπόλοιπη ελληνοκυπριακή ηγεσία, αλλά η Τουρκία οδήγησε τις συνομιλίες σε αδιέξοδο και σχεδόν ταυτόχρονα άρχισε η προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων. Σε 48 ώρες κατέλαβε το 32% του εδάφους της Κύπρου και εκδίωξε από τα σπίτια του το 1/3 του συνολικού πληθυσμού.

 

"Μακάριος και Γ. Μαύρος ήταν κατά της γεωγραφικής ομοσπονδίας, εγώ και ο Κ. Καραμανλής υπέρ"

Κύριε πρόεδρε, πρόσφατα δηλώσατε ότι ήταν λάθος η μη αποδοχή της ομοσπονδίας στις συνομιλίες της Γενεύης το 1974. Νομίζετε ότι αν λέγατε τότε «ναι» η Κύπρος θα βρισκόταν σήμερα σε καλύτερη θέση;

«Εάν θέλουμε να κάνουμε σωστές εκτιμήσεις θα πρέπει να επισημάνουμε πως κι αν ακόμη έλεγα εγώ "ναι" αυτό δεν θα είχε καμιά σημασία. Η θέση του Μακαρίου ήταν πως σε καμιά περίπτωση δεν έπρεπε να δεχτούμε ομοσπονδία επί του εδάφους. Στις συνομιλίες εγώ εκπροσωπούσα τον Μακάριο. Πέρα από τον Αρχιεπίσκοπο και ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Γεώργιος Μαύρος, ο οποίος εκπροσωπούσε την Ελλάδα, διαφωνούσε με τη γεωγραφική ομοσπονδία. Ο Καραμανλής ήταν υπέρ, αλλά δεν μπορούσε να αναλάβει μια τέτοια ευθύνη από μόνος του».

 

Είπατε ότι ο Μακάριος δεν δεχόταν ομοσπονδία επί του εδάφους. Μήπως δεχόταν κάποια άλλη μορφή ομοσπονδίας;

«Κατά τη δική μου εκτίμηση δεν μπορεί να υπάρξει ομοσπονδία χωρίς έδαφος που να διοικείται από τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους αντίστοιχα. Υπήρχε κάποια θεωρία "λειτουργικής ομοσπονδίας" την οποία ο Μακάριος ήταν πρόθυμος να αποδεχτεί. Αυτή τη λύση την είχε προτείνει ο Ετζεβίτ τον Μάρτιο του 1974 κι εμείς αντιδράσαμε με διακοπή των συνομιλιών. Σύμφωνα με την τουρκική πρόταση οι Τουρκοκύπριοι θα παρέμεναν εκεί που ήταν, αλλά θα είχαν καθεστώς αυτοδιοίκησης, όπως και οι Ελληνοκύπριοι. Υπεράνω των δύο διοικήσεων θα υπήρχε η ομπρέλα της ομοσπονδίας».

 

 

Υποσχέσεις Κίσινγκερ

 

Εάν ο Μακάριος αποδεχόταν τον Αύγουστο του 1974 τη γεωγραφική ομοσπονδία, νομίζετε ότι θα μπορούσαν να αποτραπούν τα χειρότερα;

«Εγώ πιστεύω πως ναι, έπρεπε να γίνει ο συμβιβασμός για να αποφύγουμε τα χειρότερα. Το λάθος ήταν πως δεν έγινε σωστή εκτίμηση για το τι θα ακολουθούσε αν λέγαμε το όχι. Να θυμίσω πως όταν έγιναν οι συζητήσεις αυτές, οι Τούρκοι κατείχαν μόνο ένα μικρό κομμάτι της Κύπρου πέριξ της Κερύνειας».

"Επρεπε να κάνουμε τον συμβιβασμό στη Γενεύη το '74 και να αποδεχτούμε την ομοσπονδία"

 

Έστω κι αν ο Μακάριος δεχόταν την ομοσπονδία, τι σας κάνει να είστε βέβαιος ότι η Τουρκία θα σεβόταν μια συμφωνία σε μια χρονική στιγμή που είχε πλήρη υπεροχή;

«Όταν ήμουν στη Γενεύη, είχα τηλεφωνική επικοινωνία με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος μου είπε τα εξής: “Δεχθείτε τη διζωνική ομοσπονδία, αλλά μη δεχθείτε τους χάρτες που υποβλήθηκαν κι αφήστε να συζητηθεί αργότερα το θέμα καθορισμού των περιοχών και των ποσοστών”. Μου είπε επίσης ότι είχε μιλήσει με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας και ότι θα δέχονταν αυτή τη διευθέτηση».

 

Αυτές ήταν κάποιες υποσχέσεις που ενδεχομένως δεν θα τηρούνταν.

«Από τη στιγμή που εμείς απορρίψαμε την πρόταση δεν δοκιμάστηκε η αξιοπιστία των Αμερικανών και της Τουρκίας. Την ομοσπονδία που απορρίψαμε το 1974 τη δεχτήκαμε δύο χρόνια αργότερα, αφού προηγουμένως είχαν προσφυγοποιηθεί 160.000 άνθρωποι. Εάν είχαμε το πολιτικό θάρρος να αποδεχτούμε την ομοσπονδία στη Γενεύη, υπήρχαν σοβαρές πιθανότητες να αποτρέψουμε τον δεύτερο Αττίλα».

 

 

Το «φάγωμα» Κληρίδη

 

Η αποδοχή της λύσης της ομοσπονδίας το 1977 συνέπεσε με τη δική σας περιθωριοποίηση από την πολιτική ζωή.

«Η πολιτική μου περιθωριοποίηση δεν είχε άμεση σχέση με την αποδοχή της ομοσπονδίας. Για δύο χρόνια δεν γίνονταν συνομιλίες, επειδή διαφωνούσαμε με τους Τούρκους ποιος θα δώσει πρώτος προτάσεις. Η τουρκική πλευρά κωλυσιεργούσε, διότι μέρα με τη μέρα εδραίωνε τα τετελεσμένα. Ήταν η δική μας πλευρά που επειγόταν για συνομιλίες και γρήγορη λύση. Σε συνεννόηση με τον Μακάριο, ο Καραμανλής αποφάσισε να στείλει εκπρόσωπό του στα Η.Ε. να δει τον γενικό γραμματέα και να του πει ότι η ελληνική πλευρά αποδεχόταν τη διευθέτηση να υποβάλουμε εμείς πρώτοι προτάσεις και εντός 10 ημερών να υποβάλουν και οι Τούρκοι. Μετά από αυτή τη διευθέτηση ο Κουρτ Βάλντχαϊμ όρισε συνάντηση στη Βιέννη για να γίνει η ανταλλαγή. Εγώ πήγα στη Βιέννη κι ενώ ήμουν εκεί, ο Μακάριος μου έδωσε οδηγίες να δώσουμε τις προτάσεις μας. Τότε είχα μαζί μου δύο συμβούλους και τους ενημέρωσα».

 

Ήταν ο Τάσσος Παπαδόπουλος και ο Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης.

«Ναι. Αυτοί τηλεφώνησαν αμέσως στον Μακάριο και φαίνεται ότι τον έπεισαν να υπαναχωρήσει. Ο Μακάριος μου τηλεφώνησε ξανά και μου είπε να κάνω αυτό που θα αποφασίσει η πλειοψηφία. Οι δύο ήταν εναντίον και εγώ υπέρ. Οπόταν δεν έπρεπε να δώσω τις προτάσεις. Όμως εγώ είχα την ευθύνη εκείνη τη στιγμή και έκρινα ότι θα έπρεπε να δώσουμε τις προτάσεις μας για να αρχίσει η διαδικασία. Στο μεταξύ, εκ των προτέρων είχε συμφωνηθεί πως για λόγους πρεστίζ δεν θα ανακοινωνόταν ότι δώσαμε εμείς πρώτοι προτάσεις. Τελικά οι Τούρκοι μού την είχαν στημένη και διέρρευσαν την πληροφορία».

 

Το γράφει στα απομνημονεύματά του ο τότε επικεφαλής για το Κυπριακό στο υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας Εντσμέλ Μπαρουντσού.

«Όπως το ομολογεί ο Εντσμέλ Μπαρουντσού οι Τούρκοι έκριναν πως ήταν ευκαιρία να φάνε τον Κληρίδη, κάτι που έκαναν. Ή μάλλον νόμισαν ότι με έφαγαν (γελά) αφού με βρήκαν ξανά μπροστά τους».

 

Τότε η αναφορά στην ομοσπονδία ήταν εθνική προδοσία, ενώ σήμερα υποτίθεται ότι είναι εθνική στρατηγική.

«Η δική μου η θέση ήταν πως από τη στιγμή που έγινε η εισβολή δεν υπήρχε άλλη διέξοδος από την ομοσπονδιακή λύση. Στο εσωτερικό το κλίμα ήταν εντελώς αρνητικό. Εγώ είπα την άποψή μου αυτή δημόσια σε ομιλία μου στην γκαλερί "Αργώ" στη Λευκωσία. Όλοι με κατηγόρησαν. Αργότερα, όλοι οι επικριτές μου υιοθέτησαν την ομοσπονδία και μάλιστα με πιο δυσμενείς όρους».

 

 

Η ένωση

 

Κύριε Κληρίδη, υπήρξατε ο διαπραγματευτής στις διακοινοτικές συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού. Στο βιβλίο σας γράφετε πως το 1973 φτάσαμε πολύ κοντά στη λύση. Πολλοί όμως το αμφισβητούν αυτό.

«Είναι γεγονός ότι το 1973 φτάσαμε κοντά σε λύση που βελτίωνε τη Ζυρίχη. Οι Τούρκοι αποδέχτηκαν πολλά από τα αιτήματά μας, όπως η μείωση του ποσοστού συμμετοχής στην κυβέρνηση και στην δημόσια υπηρεσία από το 70-30 σε 80-20. Ως αντάλλαγμα εμείς δίναμε στους Τούρκους αιρετή τοπική αυτοδιοίκηση. Το ζήτημα των χωριστών δημαρχιών ήταν από τα πιο σοβαρά προβλήματα της περιόδου 1960-63».

"Η θέση του Μακαρίου ήταν πως δεν υπέγραφε ξανά έγγραφο που θα απέκλειε την ένωση. Η ένωση μπορεί να μην ήταν ο άμεσος στόχος του, αλλά δεν επιθυμούσε να την αποκλείσει στο διηνεκές"

 

Πού σκόνταψαν τα πράγματα και δεν ολοκληρώθηκε η συμφωνία;

«Ο Ντενκτάς και η Τουρκία ζήτησαν να επαναληφθεί η πρόνοια που περιλαμβάνεται στο Σύνταγμα του 1960 ότι από το νέο κράτος αποκλείεται τόσο η ένωση όσο και η διχοτόμηση. Η δική μου η θέση ήταν πως η νέα συμφωνία τροποποιεί εκείνη του 1959. Επομένως, ό,τι δεν αλλάζει συνεχίζει να ισχύει. Η Τουρκία επέμενε ότι χρειάζεται να επιβεβαιωθεί ότι εγκαταλείπεται η ένωση. Η θέση του Μακαρίου ήταν πως δεν υπέγραφε ξανά έγγραφο που θα απέκλειε την ένωση. Τότε, έγινε η σκέψη να υπογραφεί ένα πρωτόκολλο μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, πως τα δύο κράτη απέρριπταν την ένωση και τη διχοτόμηση της Κύπρου. Η χούντα αρνήθηκε».

 

Υπήρχε τότε μια διαμάχη μεταξύ χούντας και Μακαρίου, ποιος θα αποκήρυττε πρώτος την ένωση.

«Είναι γεγονός ότι η χούντα ήθελε να την αποκηρύξει την ένωση ο Μακάριος. Από την άλλη ο Μακάριος φοβόταν να το πράξει, διότι θα τον έλεγαν ανθενωτικό. Ο Μακάριος δεν ήταν μόνο πρόεδρος αλλά και εθνάρχης. Και για έναν εθνάρχη ήταν δύσκολο να κάνει ένα τέτοιο συμβιβασμό, αποκλείοντας την ένωση στο διηνεκές».

 

 

Ο Μακάριος και ο Βενιζέλος

 

Από την άλλη δεν θα έπρεπε να έχει την πολιτική κρίση να ζυγίσει τις συνέπειες;

«Το πρόβλημα του Μακαρίου ήταν η διπλή του ιδιότητα. Εάν ήταν μόνο πολιτικός, ίσως να το έκανε. Όμως ως εθνάρχης το έβρισκε αδύνατο, διότι πίστευε πως υπεράσπιζε τους πόθους του έθνους. Βέβαια ήταν και ο Βενιζέλος εθνάρχης, αλλά γνώριζε πότε να κάνει τον συμβιβασμό. Αυτός ο μέγας πολιτικός ηγέτης είχε τη διορατικότητα να κρίνει μέχρι πού έφτανε το χέρι του τη συγκεκριμένη στιγμή».

 

Πιστεύετε ότι ο Μακάριος ήθελε πραγματικά την ένωση ή ένα προσωπικό κράτος, όπως τον κατηγορούν οι αντίπαλοί του;

«Εάν σωστά ερμηνεύω την πολιτική του, η θέση του Μακαρίου ήταν η εξής: καταλήξαμε στον οδυνηρό συμβιβασμό της Ζυρίχης για να αποφύγουμε τη διχοτόμηση. Ο Μακάριος ήθελε να διατηρήσει μιαν Κύπρο ανεξάρτητη, χωρίς τα εμπόδια της Ζυρίχης και τα υπέρμετρα δικαιώματα που πήραν οι Τούρκοι. Η ένωση μπορεί να μην ήταν ο άμεσος στόχος του, αλλά δεν επιθυμούσε να την αποκλείσει στο διηνεκές».

 

Το 1973 δεν έβλεπε τον κίνδυνο της διχοτόμησης, έτσι που να κάνει τον συμβιβασμό για να λυθεί το Κυπριακό; Διότι όταν το 1959 έκανε τον συμβιβασμό της Ζυρίχης το έπραξε για να αποτρέψει τη διχοτόμηση.

«Το 1958 ο κίνδυνος της διχοτόμησης ήταν ορατός. Το 1973 δεν ήταν. Ο Μακάριος πίστευε ότι η υποστήριξη που είχε από το κίνημα των Αδεσμεύτων και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας ήταν τόσο ισχυρή, που θα απέτρεπε την τουρκική επέμβαση στην Κύπρο. Επομένως, άλλη ήταν η εικόνα που είχε μπροστά του το 1958 και άλλη το 1973».

 

 

Η κρίση του 1963

 

Το 1963 όταν αποπειράθηκε να τροποποιήσει το Σύνταγμα, τι εικόνα έβλεπε;

«Έβλεπε μια ευκαιρία να τροποποιήσει το Σύνταγμα για να αφαιρεθούν ορισμένα από τα υπέρμετρα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων. Η αρχική του σκέψη ήταν ένα εντελώς νέο Σύνταγμα, αλλά τελικά καταλήξαμε σε βελτίωση του υφισταμένου και έτσι καταρτίσαμε τον κατάλογο με τα 13 σημεία του Συντάγματος που έπρεπε να τροποιηθούν».

 

Παράλληλα με τη διπλωματική έγινε και στρατιωτική προετοιμασία. Ήταν στους σχεδιασμούς σας η στρατιωτική σύγκρουση;

«Επειδή υπήρχαν πληροφορίες -από τις δικές μας υπηρεσίες- ότι οι Τούρκοι εισήγαγαν όπλα, αρχίσαμε και εμείς να εισάγουμε οπλισμό και να οργανώνουμε ομάδες αντίδρασης».

"Η ελληνική κυβέρνηση μας έλεγε το 1963 να μη ζητήσουμε τροποποίηση του Συντάγματος, διότι δεν ήταν ο κατάλληλος χρόνος και οι στρατιωτικοί κύκλοι μάς υποδείκνυαν ότι τότε ήταν η ώρα"

 

Πόσο ενήμερος ήταν ο Μακάριος αυτών των διαδικασιών;

«Πλήρως ενήμερος».

 

Και η Ελλάδα;

«Από στρατιωτικής πλευράς υπήρξε πλήρης υποστήριξη. Από πολιτικής πλευράς η Αθήνα ήταν ενάντια. Η κατάσταση ήταν πολύ περίεργη».

 

Οταν λάβουμε υπόψη ότι ο στρατός ελεγχόταν από καταστάσεις που αργότερα οδήγησαν στη χούντα, μπορούμε να πούμε ότι σας έπαιξαν κάποιο παιχνίδι;

«Δεν μπορώ να το ξέρω. Είναι γεγονός ότι η ομάδα του Ιωαννίδη ήταν αναμιγμένη και ότι από τις στρατιωτικές αρχές της Ελλάδας υπήρξε ενθάρρυνση. Από την άλλη, οι πολιτικοί μας προειδοποιούσαν ότι θα μπούμε σε περιπέτειες. Η κυβέρνηση μας έλεγε να μη ζητήσουμε τώρα τροποποίηση διότι ήταν πολύ πρόωρο, δεν ήταν ο κατάλληλος χρόνος και οι στρατιωτικοί κύκλοι μάς υποδείκνυαν ότι τότε ήταν η ώρα».

 

 

Ευκαιρίες και λάθη

 

Υπήρξαν ποτέ χαμένες ευκαιρίες στο Κυπριακό;

«Ο όρος χαμένες ευκαιρίες ίσως να μην είναι ο πιο σωστός. Υπήρχαν περιπτώσεις που έγιναν ανοίγματα που αν τα αξιοποιούσαμε θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ρήγματα και να προκαλέσουμε διευθέτηση του Κυπριακού. Υπό αυτή την έννοια, ναι, υπήρξαν χαμένες ευκαιρίες που πέρασαν ανεκμετάλλευτες».

 

Ύστερα από μισό αιώνα ενεργού ανάμιξης στο Κυπριακό, ποια θεωρείτε ότι ήταν τα μοιραία σας λάθη;

«Το πρόβλημά μας με το Κυπριακό είναι που παίρνουμε αποφάσεις και υποστηρίζουμε θέσεις που δυστυχώς είναι πέραν των δυνατοτήτων μας. Το λάθος μας είναι που δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Εάν θα επρόκειτο να κάνω αυτοκριτική για την περίοδο από το 1960 μέχρι το 1974 θα έλεγα ότι ως ηγεσία κάναμε τα εξής κορυφαία λάθη:

1. Προσπαθήσαμε να ανατρέψουμε τις συμφωνίες σε μια περίοδο που δεν είχαμε πραγματική διεθνή υποστήριξη. Η συμμαχία μας με το κίνημα των Αδεσμεύτων και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας δεν ήταν αποτελεσματική.

 

2. Δεν εκτιμήσαμε ποτέ σωστά ότι η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να οδηγήσει την ελληνική πολιτική σε κατά μέτωπο σύγκρουση με την Τουρκία, ενώ εμείς από μόνοι μας δεν είχαμε τη δυνατότητα να προστατεύσουμε την Κύπρο στην περίπτωση που η Τουρκία αξιοποιούσε το δικαίωμα επέμβασης.

 

3. Το 1973 κάναμε το λάθος που δεν συμβιβαστήκαμε με τη λύση στην οποία καταλήξαμε.

 

4. Το πιο μοιραίο λάθος ήταν το πραξικόπημα του 1974 που έδωσε την αφορμή για την τουρκική εισβολή και την τραγωδία που ακολούθησε. Χωρίς το πραξικόπημα η Τουρκία ουδέποτε θα επενέβαινε στην Κύπρο.

 

5. Μπορούσαμε να αποτρέψουμε τη δεύτερη εισβολή αποδεχόμενοι την ομοσπονδία, αλλά δεν είχαμε το πολιτικό θάρρος να το αποφασίσουμε».

Μακάριος Δρουσιώτης

Ελευθεροτυπία

15/07/2005