Μακαριος Δρουσιώτης

H διετία 1963-64 δεν ήταν ήσυχη περίοδος για τη νεοσύστατη ακόμα Kυπριακή Δημοκρατία. H αμφισβήτηση των Συμφωνιών Zυρίχης - Λονδίνου από τον Mακάριο και η δράση του εθνικιστικού παρακράτους, έφεραν στο νησί τα Hνωμένα Έθνη, επέβαλαν την πράσινη γραμμή - ενώ προοιωνίστηκαν το πραξικόπημα του 1974 και την εισβολή του Aττίλα

 

Δεν ήταν χρόνια ηρώων ούτε ηρωισμού. Δεν ήταν καν εποχές διπλωματικής ευελιξίας, κι ας εμφανίστηκαν οι πολιτικές επιλογές της κυπριακής κυβέρνησης ως ιδιοφυείς κινήσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου έναντι Τούρκων, Βρετανών και Αμερικανών. Το σύνθημα «Ένωσις, τζ' ας γενή το γαίμαν μας αυλάτζιν», που δονούσε τους Ελληνοκυπρίους στην εθνική υπόθεση της ενοποίησης με την Ελλάδα, έγινε όπλο στα χέρια κοντόφθαλμων εθνικιστών ηγετών, οργανωτών παρακρατικών δικτύων που απεργάζονταν λύσεις εξανδραποδισμού των Τουρκοκύπριων συμπολιτών τους. Ταυτόχρονα έγινε το βασικό αντεπιχείρημα των εθνικιστών ηγετών της τουρκοκυπριακής πλευράς που με τα δικά τους παρακρατικά δίκτυα προσανατολίζονταν στη διχοτόμηση της Κύπρου - και με τη βοήθεια της ελληνικής χούντας το 1974 φάνηκε ότι την κατόρθωσαν.

 

H αλήθεια είναι ότι οι Συμφωνίες της Ζυρίχης που υπεγράφησαν στο Λονδίνο στις 19 Φεβρουαρίου 1959 προίκισαν τη νεότευκτη Κυπριακή Δημοκρατία με ένα Σύνταγμα η επιτυχία του οποίου θα σήμαινε την επιτυχία ενός πειράματος συμβίωσης δύο κοινοτήτων με βαθύτατα εδραιωμένα στερεότυπα έχθρας. Ελληνοκύπριος πρόεδρος, Τουρκοκύπριος αντιπρόεδρος. Συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων κατά 30% στις δομές του κράτους και στη δημόσια διοίκηση. Ξεχωριστές εκλογές για τα μέλη της Βουλής. Κοντολογίς, ένα κράτος με δύο κοινότητες που έπρεπε να συνεργάζονται αρμονικά. Σε μια περιοχή με μηδενική παράδοση πολυπολιτισμικότητας, τέτοιου τύπου συνεργασία ήταν καταδικασμένη να αποτύχει - οι πάντες έκαναν το παν γι' αυτό.

 

Προβοκάτσιες, δολοφονίες

H αμφισβήτηση του Συντάγματος από τον Μακάριο ήταν η αρχή του παντός. Σ' αυτήν πάτησαν και οι εκπρόσωποι του εκατέρωθεν εθνικιστικού παρακράτους. Ο υπουργός του Μακαρίου Πολύκαρπος Γεωρκάτζης, που τέθηκε επικεφαλής της εθνικής οργάνωσης Ακρίτας, επιδίωκε την Ένωση με την Ελλάδα και τον ταυτόχρονο υποβιβασμό των Τουρκοκυπρίων σε χειραγωγήσιμη μειονότητα. Από τη δική του πλευρά, ο Ραούφ Ντενκτάς, πολιτικός διοικητής της τουρκοκυπριακής παρακρατικής TMT, επιδίωκε συστηματικά τη διχοτόμηση και τη δημιουργία τουρκοκυπριακής κρατικής οντότητας. H δράση τους ήταν έντονη. Προβοκάτσιες, δολοφονίες, εξοπλισμοί, κηρύγματα μίσους ήταν στην ημερήσια διάταξη το 1962 και το 1963. Αποκορύφωμα, οι μάχες την παραμονή των Χριστουγέννων στη Λευκωσία και κυρίως στην περιοχή της Ομορφίτας, όπου έδρασαν με θύματα πολλούς Τουρκοκυπρίους οι ομάδες του Βάσου Λυσσαρίδη και του (μετέπειτα πραξικοπηματία) Νίκου Σαμψών.

 

H δράση των παραστρατιωτικών είχε αποτέλεσμα την κατάρρευση των συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου, την είσοδο σε μια περίοδο παρατεταμένης ανασφάλειας με διαρκή την απειλή τουρκικής επέμβασης, αλλά και τον πρώτο διαχωρισμό της Λευκωσίας: στις 30-12-1963 (και όχι μετά την τουρκική εισβολή, το 1974) χαράχθηκε η πράσινη γραμμή, η ουδέτερη ζώνη δηλαδή που εφεξής θα χωρίζει το ελληνοκυπριακό από το τουρκοκυπριακό τμήμα της Λευκωσίας.

 

«Κούβα της Μεσογείου»

O αρχηγός της Εθνικής Οργανώσεως Κυπριακού Αγώνος (ΕΟΚΑ) στρατηγός Γεώργιος Γρίβας-Διγενής και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος συναντώνται στη Ρόδο το 1959 για να συζητήσουν για το μέλλον της Κύπρου μετά τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου (φωτογραφία από το λεύκωμα «Ελλάδα, 20ός αιώνας» του M. Κατσίγερα, Εκδ. Ποταμός)

 

Πιστός στο δόγμα για Ένωση με την Ελλάδα, ο Μακάριος, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, επιχείρησε να προσεγγίσει την ΕΣΣΔ ενώ διεκδίκησε την παρουσία επεμβατικής δύναμης του ΟΗΕ στο νησί. Ο φόβος των Βρετανών και κυρίως των Αμερικανών μήπως η Κύπρος μεταβληθεί σε «Κούβα της Μεσογείου» ή μήπως το Κυπριακό οδηγήσει σε ελληνοτουρκική σύρραξη διαταράσσοντας τις ΝΑΤΟϊκές ισορροπίες στην περιοχή αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον τους. Τον Ιούλιο του 1964, με πρωτοβουλία του Αμερικανού προέδρου Λίντον Τζόνσον, αντιπροσωπείες των κυβερνήσεων Ινονού και Γεωργίου Παπανδρέου έλαβαν μέρος σε συνομιλίες στη Γενεύη με διαμεσολαβητή τον Αμερικανό διπλωμάτη Ντιν Άτσεσον. Το σχέδιό του, που περιελάμβανε την Ένωση της Τουρκίας με την Ελλάδα, με αντάλλαγμα κυρίως μια μεγάλη στρατιωτική βάση στον Βορρά της Κύπρου και την παραχώρηση του Καστελλόριζου για να λειτουργήσει ακόμα μια τουρκική βάση, εν τέλει απερρίφθη από τον ίδιο τον Μακάριο που προκατέλαβε τους Έλληνες διαπραγματευτές.

 

Πυριτιδαποθήκη

Στο μεταξύ, η Κύπρος είχε γίνει σωστή πυριτιδαποθήκη, με αυξημένα ελληνικά και τουρκικά στρατεύματα να έχουν μεταφερθεί μυστικά για να λύσουν διά των όπλων τις διαφορές. Ο Γεώργιος Γρίβας, πρόσωπο απ' τα παλιά που βρέθηκε με την ανοχή της Ελλάδας στρατιωτικός ηγέτης των Ελληνοκυπρίων, ηγήθηκε μιας αλλοπρόσαλλης στρατιωτικής επιχείρησης στην περιοχή Μανσούρας-Κοκκίνων, που έληξε άδοξα με τον βομβαρδισμό ελληνικών χωριών από την τουρκική αεροπορία. Ευτυχώς, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών απέτρεψε τα χειρότερα - κυρίως μάλιστα την εθνοκαθαρτική πρόθεση του Γεωρκάτζη να εξολοθρεύσει τους αμάχους από τουρκοκυπριακά χωριά! Δεν απέτρεψε όμως τη γιγάντωση του μίσους και τη συνέχιση της δράσης των εθνικιστών παρακρατικών, ούτε τους Έλληνες στρατιωτικούς του ΙΔΕΑ και της εθνικοφροσύνης που οδήγησε στο πραξικόπημα του 1967 - οι οποίοι μαζί με ομοϊδεάτες τους από την Κύπρο συνωμοτούσαν για την ανατροπή του Μακαρίου προκειμένου να κάνουν εθνική πολιτική οι ίδιοι...

 

 

ΚΟΝΤΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ «ΗΡΩΕΣ»

Τα γεγονότα της διετίας 1963-64 διεκτραγωδούνται σε μια κοφτή αφήγηση από τον Κύπριο δημοσιογράφο Μακάριο Δρουσιώτη, ο οποίος στηρίζεται όχι μόνο σε ήδη γνωστή βιβλιογραφία αλλά και σε υλικό προσωπικής έρευνας, σε συνεντεύξεις με πρωταγωνιστές και, κυρίως, σε πρωτογενές υλικό από τα εθνικά αρχεία Βρετανίας και ΗΠΑ. Ο Δρουσιώτης, τεκμηριώνοντας με μεθοδικότητα μυρμηγκιού την παραμικρή πληροφορία που παραθέτει, εργάζεται στην κατεύθυνση αναθεώρησης της εθνικής εκδοχής της Ιστορίας. Κονταίνοντας τους «ήρωες» και αποδομώντας τα «εθνικά έπη» που τα υποκινούν τα «εθνικά δίκαια», προσπαθεί να φέρει την ανάγνωση του Κυπριακού πιο κοντά στην αλήθεια. Σε μια αλήθεια απείρως χρησιμότερη από τη φενάκη των εθνικών ιδεολογημάτων και της χωριστικής ρητορικής που αυτά προκαλούν. Τα οποία, σε πείσμα της σημερινής πολυπολιτιστικής ευρωπαϊκής πραγματικότητας, παραμένουν στη λογική της περιόδου 1963-64.

Ηλίας Κανέλης

TA NEA

23/07/2005