50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ 1974
Στις 15 Ιουλίου έσπασε η στάμνα
«Πενήντα χρόνια από τότε καθόμαστε σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο τζαι καρτερούμε μέραν νύχταν να φυσήσει ένας αέρας… Ας ανοίξουμε και κανένα παράθυρο να κυκλοφορήσει φρέσκος αέρας, να ξεραθεί η μούχλα, να μπει λίγο φως να φωτίσει το σκοτεινό παρελθόν μας, ίσως πάρουμε κάποια διδάγματα».
Μισός αιώνας από το 1974, κι ακόμη παίζουμε τις σειρήνες στις 8:20 το πρωί. Αλλά προς τι; Για να θυμηθούμε τι; Το εθνικό μας αφήγημα ότι η χούντα των Αθηνών ανέτρεψε τον δημοκρατικά εκλεγμένο Πρόεδρο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και άνοιξε την κερκόπορτα στον εχθρό που καραδοκούσε; Ωραία, το λέμε και το επαναλαμβάνουμε 50 χρόνια τώρα. Μετά τί;
Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 έδωσε την αφορμή στην Τουρκία να εισβάλει και να κατακτήσει το ένα τρίτο του νησιού, αλλά από το αφήγημα μας λείπουν κομμάτια.
Συνοπτικά, πριν φτάσουμε στο 1974 προηγήθηκαν:
Ένας ένοπλος αγώνας για την Ένωση με την Ελλάδα. Ο αγώνας απέτυχε και κατέληξε σε συνεταιρικό κράτος με τους Τουρκοκύπριους. Ο ένοπλος αγώνας ουδέποτε αξιολογήθηκε και οποιαδήποτε αμφισβήτηση του θεωρείται ιεροσυλία.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος υπέγραψε τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και επέστρεψε στην Κύπρο με σχέδιο να τις αναθεωρήσει, όχι για να τις κάνει καλύτερες αλλά να τις ακυρώσει εντελώς και να επιτύχει την Ένωση.
Το 1964, μετά την κατάρρευση των Συμφωνιών, ΟΚΟΚΛΗΡΟ το πολιτικό σύστημα από την κομμουνιστική αριστερά μέχρι την εθνικιστική δεξιά επαναφέραν τον στόχο της Ένωσης. Η Κύπρος υιοθέτησε τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας και από τότε ΚΑΝΕΝΑΣ ηγέτης δεν τόλμησε να υιοθετήσει ένα εθνικό ύμνο που να είναι της Κύπρου.
Η κυπριακή σημαία δεν υπήρχε ως σύμβολο. Ο ομάδα ποδοσφαίρου της χώρας ονομαζόταν «μικτή Κύπρου» και θεωρείο ύβρη να ονομάζεται εθνική Κύπρου. Η Κύπρος συμμετείχε για πρώτη φορά ως κράτος σε ολυμπιακούς αγώνες το 1980. Μέχρι τότε οι Κύπριοι αθλητές αγωνίζονταν με τα χρώματα της Ελλάδας.
Από το 1960 μέχρι το 1974 δεν κάτσαμε μια μέρα ήσυχοι: Καπετανάτα, φόνοι, συγκρούσεις, προκλήσεις. Ούτε ο κίνδυνος της εισβολής το 1964, μήτε η κρίση του 1967 διέγειραν τα αντανακλαστικά μας.
Υπήρχαν δύο χούντες η μεγάλη του Παπαδόπουλου και η μικρή του Ιωαννίδη. Η μεγάλη χούντα πίεζε τον Μακάριο να υπογράψει μια συμφωνία βελτιωμένης Ζυρίχης, η μικρή υποκινούσε ένοπλο κίνημα με στόχο την Ένωση. Ο Γρίβας, ένας αφελής φανατικός, ίδρυσε την ΕΟΚΑ Β υποκινούμενος από τη μικρή χούντα. Η μόνη διαφωνία του Μακάριου με τον Γρίβα ήταν ο τρόπος για την Ένωση. Ο μεν την ήθελε εξελικτικά, ο δεν ένοπλα.
Μεταξύ 1968 – 1973 υπήρξαν διάφορες ευκαιρίες για επίλυση του Κυπριακού στη βάση της ανεξαρτησίας με αποδοχή από την άλλη πλευρά των πλείστων από τις εισηγήσεις που υπέβαλε ο Μακάριος για αναθεώρηση του Συντάγματος. Ο Μακάριος, παρά τους εμφανείς κινδύνους, αρνείτο.
Μέχρι τις 15 Ιουλίου 1974 η στάμνα πήγε πολλές φορές στη βρύση, εκείνη τη μέρα έσπασε. Τότε, όλο το βάρος της ευθύνης χρεώθηκε στον Ιωαννίδη και στον Σαμψών που είχε ορκιστεί Πρόεδρος. Όμως, ο Ιωαννίδης εκπονούσε τα σχέδια του από το 1963, πριν την κατάρρευση των συμφωνιών, όταν εκπαίδευε την ΕΟΚ, τη νέα ΕΟΚΑ, σε γνώση βεβαίως του Μακαρίου.
Και ο Σαμψών είχε ένα βεβαρημένο ιστορικό φόνων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και μέχρι τα τέλη του ’73 ήταν παράγοντας στην αυλή του Μακαρίου. Στις εκλογές του 1970 εξελέγη βουλευτής Αμμοχώστου με πριμοδότηση από το ΑΚΕΛ, τότε που ο Μακάριος αποφάσιζε εκ των προτέρων ποιοι έπρεπε να εκλεγούν.
Πίσω από αυτή τη συμμαχία των εθνικιστών, των κομμουνιστών και των παπάδων βρίσκονταν οι διαβεβαιώσεις της Σοβιετικής Ένωσης ότι θα μας προστατεύσει τάχα από τον τουρκικό κίνδυνο. Όταν, λοιπόν, έσπασε η στάμνα η Μόσχα έκλεισε το μάτι στην Τουρκία για να κάνει μπάχαλο το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ ένιψαν τας χείρας τους για μη χάσουν την Τουρκία προς τη Σοβιετική Ένωση. Το 1974 η Κύπρος έζησε τη μεγαλύτερη τραγωδία στην ιστορίας. ΚΑΝΕΝΑΣ δεν ανέλαβε την ελάχιστη ευθύνη. Οι ξένες συνωμοσίες ήταν μια βολική λύση για όλους.
Πενήντα χρόνια από τότε καθόμαστε σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο τζαι καρτερούμε μέραν νύχταν να φυσήσει ένας αέρας… Ας ανοίξουμε και κανένα παράθυρο να κυκλοφορήσει φρέσκος αέρας, να ξεραθεί η μούχλα, να μπει λίγο φως να φωτίσει το σκοτεινό παρελθόν μας, ίσως πάρουμε κάποια διδάγματα. Πόση μιζέρια, πόση κλαψούρα και πόση ψυχολογική καταπίεση να ζήσουμε;
Το 1974 ήμουν 15 χρόνων. Η απόσταση από τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν μόλις 30 χρόνια. Για μένα και για τον καθένα μας, ο Παγκόσμιος Πόλεμος σαν να ήταν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος που είχε γίνει πριν 2.500 χρόνια. Αυτή είναι η σχέση των νέων γενιών με τα γεγονότα του ’74, ένα μακρινό παρελθόν και ένα τραύμα που το συντηρούμε ανοικτό, που έμεινε αθεράπευτο και έγινε ένα ανυπέρβλητο ψυχολογικό εμπόδιο για να πάμε παρά κάτω.
Όπως και πριν το ’74 είχαμε ευκαιρίες να επανέλθουμε σε μια κανονικότητα. Τις χαραμίσαμε διότι δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Το ’50 δέκα μόλις χρόνια μετά τον πιο αιματηρό πόλεμο στην ιστορία της ανθρωπότητας η Ευρώπη έβαλε τα θεμέλια μιας νέας αρχής και πέτυχε το μεγαλύτερο πρότζεκτ ειρήνης και ευημερίας στην ιστορία της ανθρωπότητας. Είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε το ίδιο στη χώρα μας, αλλά το αρνηθήκαμε τζαι καρτερούμε μέρα νύχτα να φυσήσει ο αέρας, αλλά με τα παράθυρα κατάκλειστα.
Οι σκέψεις αυτές είναι το απαύγασμα 30 χρόνων έρευνας. Η τεκμηρίωση στα βιβλία μου Η Πρώτη Διχοτόμηση, Δύο Απόπειρες και μια Δολοφονία, Η Μεγάλη Ιδέα της Μικρής Χούντας και Η Εισβολή και οι Μεγάλες Δυνάμεις
Όλη η ιστορία του Κυπριακού σε τέσσερις τόμους
Με αφορμή τα 50 χρόνια από το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή, και τα τέσσερα βιβλία μαζί προσφέρονται στην ειδική τιμή των €70 ευρώ (κανονική τιμή €107 ευρώ) συν έξοδα αποστολής €5 ευρώ.
Μακάριος Δρουσιώτης
15/07/2024