Μακαριος Δρουσιώτης

Ο Φεβρουάριος του 1969, πριν από 40 ακριβώς χρόνια, υπήρξε σταθμός για την κομματική ζωή στην Κύπρο. Τότε ήταν που ιδρύθηκαν, σε μια μέρα, τέσσερα πολιτικά κόμματα. Και τα τέσσερα νέα πολιτικά σχήματα, προτού εξαγγείλουν την ίδρυσή τους, εξασφάλισαν την έγκριση του Μακαρίου. Αποδίδοντας το κλίμα της εποχής, μια εφημερίδα της αντιμακαριακής αντιπολίτευσης, παραφράζοντας τη ρήση για το Θεό και τη δημιουργία του κόσμου, έγραψε: "Και είπεν ο Μακάριος γενηθήτω κόμματα και ιδρύθηκαν κόμματα"!...

 

Από το 1960, όταν ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία, μέχρι το 1969 όταν ιδρύθηκαν τα τέσσερα νέα κόμματα σε μια μέρα, δεν υπήρχε κομματική ζωή. Το εσωτερικό πολιτικό σύστημα ήταν στο σύνολό του υπό την επιρροή του Μακαρίου, με μόνη εξαίρεση το Δημοκρατικό Εθνικό Κόμμα (ΔΕΚ) που ήταν ένα μικρό πολιτικό σχήμα, με πολύ περιορισμένη επιρροή στην κοινωνία.

 

Το μόνο οργανωμένο πολιτικό κόμμα που λειτουργούσε στην Κύπρο τη δεκαετία του '60 ήταν το ΑΚΕΛ. Όμως, η συμπόρευση του κόμματος της Αριστεράς με τον Μακάριο περιόρισε ουσιαστικά την πολιτική του παρέμβαση.

Εκτός, λοιπόν, από το ΑΚΕΛ, ο πολιτικός χώρος από τις παρυφές της Αριστεράς μέχρι τη Δεξιά, που κάλυπτε πέραν το 60% του πληθυσμού ήταν κομματικά ακάλυπτος. Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές του 1960 αυτός ο χώρος εκπροσωπήθηκε από το Πατριωτικό Μέτωπο, που ήταν ένα πρόσκαιρο προεκλογικό σχήμα, υπό τη σκεπή του Μακαρίου, το οποίο δεν εξελίχθηκε ποτέ σε οργανωμένο πολιτικό σχήμα.

 

Λόγω της κατάρρευσης των Συμφωνιών της Ζυρίχης, το 1963, δεν είχαν γίνει οι προβλεπόμενες από το Σύνταγμα εκλογές του 1965 και η Βουλή δεν ανανεώθηκε μέχρι και το 1970. Αρχικά, ο Μακάριος είχε αποφασίσει τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών το 1969. Έτσι ξεκίνησε μια ζύμωση στο χώρο της μακαριακής Δεξιάς για την ίδρυση κομμάτων.

 

Στο μεταξύ, είχε μεσολαβήσει το διαζύγιο του Μακαρίου με τον πανίσχυρο υπουργό Εσωτερικών Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, ο οποίος εξαναγκάστηκε σε παραίτηση τον Οκτώβριο του 1968, λόγω της ανάμειξής του στην απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου, από τον Αλέκο Παναγούλη. Ο Γιωρκάτζης, ο οποίος, λόγω του αξιώματός του είχε αποκτήσει ισχυρή επιρροή στις κοινότητες και στα συνδικάτα των ημικρατικών οργανισμών, άρχισε να υπονομεύει την παντοδυναμία του Μακαρίου.

 

Το Ενιαίο Κόμμα

 

Τότε, ο Γλαύκος Κληρίδης συζητούσε με τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη και τον Τάσσο Παπαδόπουλο την ίδρυση ενός κόμματος, την Ενιαία Παράταξη των Εθνικοφρόνων, που θα κάλυπτε ολόκληρο το χώρο της μακαριακής Δεξιάς. Ο Κληρίδης είχε επαφές με τον Μακάριο, ο οποίος ήταν επιφυλακτικός στο να αναλάβει ο Γιωρκάτζης πρωταγωνιστικό ρόλο.

 

 

Ο Κληρίδης εξαγγέλει την ίδρυση του Ενιαίου μαζί με τον Γιωρκάτζη

Στις 5 Φεβρουαρίου 1969, ο Κληρίδης συναντήθηκε με τον Μακάριο και τον ενημέρωσε ότι το απόγευμα της ίδιας μέρας θα προχωρούσε στην εξαγγελία του νέου κόμματος. Ο Μακάριος, σύμφωνα με τον Κληρίδη, του υποσχέθηκε ότι θα έκανε δημόσια δήλωση υποστήριξης, όμως τον προειδοποίησε ότι "ο Γιωρκάτζης θα του δημιουργούσε προβλήματα".

 

Ο Κληρίδης, μάλλον δεν πήρε το μήνυμα ότι ο Μακάριος αντιδρούσε στο να αναλάβει ο Γιωρκάτζης πρωταγωνιστικό ρόλο. Στην ανακοίνωση της ίδρυσης του νέου κόμματος στο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, ο Κληρίδης είχε δίπλα του στο βήμα τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη. Ο Μακάριος αντέδρασε και αντί ανακοίνωσης στήριξης διατύπωσε έναν γενικόλογο χαιρετισμό.

 

Τα αντίβαρα στον Κληρίδη

 

Ο Μακάριος αποφάσισε να ροκανίσει το νέο σχήμα, ενθαρρύνοντας την ίδρυση άλλων τριών κομμάτων που ανακοινώθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα και απευθύνονταν στη μακαριακή Κεντροδεξιά. Έτσι, η Κύπρος που διάνυσε μία δεκαετία ανεξάρτητου βίου χωρίς κομματική ζωή, σε μερικές μέρες απέκτησε τέσσερα νέα κόμματα:

• Ο Βάσος Λυσσαρίδης ανακοίνωσε την ίδρυση της Ενιαίας Δημοκρατικής Ένωσης Κέντρου (ΕΔΕΚ)
• Ο Νίκος Σαμψών εξήγγειλε το Προοδευτικό Κόμμα.
• Ο Οδυσσέας Ιωαννίδης ίδρυσε την Προοδευτική Παράταξη.

Προτού εξαγγείλουν τα κόμματά τους, οι Λυσσαρίδης και Σαμψών είχαν ξεχωριστές συναντήσεις με τον Μακάριο, ο οποίος τους έδωσε την ευλογία του. Το ίδιο έγινε και με την Προοδευτική Παράταξη, της οποίας πραγματικός αρχηγός ήταν ο διοικητής Συνεργατικής Αναπτύξεως, Αντρέας Αζίνας. Όμως, λόγω της θέσης του, όρισε τον Ιωαννίδη αρχηγό, ενώ ο ίδιος καθοδηγούσε το κόμμα από το παρασκήνιο. Η Προοδευτική Παράταξη στηρίχθηκε στον οργανωτικό μηχανισμό της ισχυρής τότε Παγκύπριας Ένωσης Αγροτών (ΠΕΚ), η οποία ελεγχόταν πλήρως από τον Αντρέα Αζίνα.

 

Ο Μακάριος, ενθαρρύνοντας την ίδρυση κι άλλων κομμάτων, έκανε θρύψαλα τη φιλοδοξία τού Κληρίδη να καλύψει πολιτικά όλη την εθνικόφρονα παράταξη και να καταστεί έτσι εν δυνάμει κίνδυνος της δικής του απόλυτης επικυριαρχίας. Ο Κληρίδης προσπάθησε να συνενώσει το κόμμα του με την Προοδευτική Παράταξη και είχε συνομιλίες με τον Αζίνα, χωρίς αποτέλεσμα.

 

Ο Σαμψών, μετά την εξαγγελία του δικού του κόμματος, φλέρταρε παράλληλα το Ενιαίο και την Προοδευτική Παράταξη για συγχώνευση. Ο Κληρίδης απέρριψε αίτημά του για τρεις βουλευτικές έδρες, μία από τις οποίες θα καταλάμβανε ο ίδιος ο Σαμψών. Τελικά, ο Σαμψών προσχώρησε στην Προοδευτική Παράταξη.

 

Οι εκλογές του '70

 

Παρά την ίδρυση των κομμάτων, ο Μακάριος δεν προχώρησε στην προκήρυξη των εκλογών, προφανώς για να μη δώσει πολιτικό ρόλο στον Γιωρκάτζη, ο οποίος έγινε οργανωτικός γραμματέας του Ενιαίου. Τον Μάρτιο του 1970 ο Γιωρκάτζης, ο οποίος επιδίωκε πάση θυσία να επανέλθει στο προσκήνιο, οργάνωσε την απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου και ακολούθως δολοφονήθηκε ο ίδιος από τους συνεργάτες του Έλληνες αξιωματικούς.

Οι εκλογές που προγραμματίζονταν για τις αρχές του 1969 έγιναν τελικά στις 5 Ιουλίου 1970.

 

Ο Μακάριος πρωταγωνίστησε σ' ένα παρασκήνιο αλληλοπριμοδότησης, μέσω του οποίου ήλεγξε τις ισορροπίες της νέας Βουλής. Το ΑΚΕΛ, αν και εκπροσωπούσε το 35% των ψηφοφόρων, ικανοποιήθηκε με 9 βουλευτές. Με τις ψήφους που του περίσσευαν πριμοδότησε την ΕΔΕΚ που εξέλεξε δύο βουλευτές, τον Λυσσαρίδη στη Λευκωσία και τον Χρ. Χριστοφίδη στη Λάρνακα. Επίσης, πριμοδοτήθηκε η Προοδευτική Παράταξη, κυρίως στην Αμμόχωστο, που εξασφάλισε 30,2% των ψήφων, ενώ στην υπόλοιπη Κύπρο μόνο 8,8%, εκλέγοντας επτά βουλευτές, μεταξύ των οποίων και ο Σαμψών. Η πριμοδότηση της Προοδευτικής ήταν επινόηση του Μακαρίου για να μην αποκτήσει αυτοδυναμία στη Βουλή το Ενιαίο, το οποίο εξέλεξε τους 15 από τους 35 βουλευτές.

 

 

Ο Σαμψών σε προεκλογική εκστρατεία στο χωριό Κώμα του Γιαλού

 

Μοίραζε τις έδρες

 

Ο διαμοιρασμός των εδρών το 1970 δεν ήταν η μόνη περίπτωση τής εκ των προτέρων διαμόρφωσης του εκλογικού αποτελέσματος από τον Μακάριο, αλλά πάγια πρακτική του σε όλες τις βουλευτικές εκλογές που έγιναν επί προεδρίας του.

 

Οι πρώτες βουλευτικές εκλογές του '60 έγιναν μόνο για τους τύπους, καθώς ο Μακάριος μοίρασε εκ των προτέρων όλες τις έδρες, παραχωρώντας μόνο πέντε στο ΑΚΕΛ και τις υπόλοιπες τριάντα στο Πατριωτικό Μέτωπο. Η αποδοχή της μοιρασιάς όπως την έκανε ο Μακάριος ήταν μονόδρομος για το ΑΚΕΛ, διότι, λόγω του ότι το εκλογικό σύστημα ήταν πλειοψηφικό, το Πατριωτικό Μέτωπο που ήλεγχε πέραν του 60% των ψήφων θα μπορούσε να εκλέξει και τους 35 βουλευτές.

 

Ανάλογη τακτική εφάρμοσε ο Μακάριος και στις τρίτες και τελευταίες βουλευτικές εκλογές που έγιναν επί προεδρίας του, το 1976, ένα χρόνο πριν πεθάνει. Τότε ήταν σε ρήξη με τον Κληρίδη, ο οποίος είχε παραιτηθεί από συνομιλητής και ο Μακάριος τον ήθελε αποδυναμωμένο στη νέα Βουλή.

Λόγω της ανάμειξης πολλών στελεχών του Ενιαίου στο πραξικόπημα, ο Κληρίδης έκανε μια νέα αρχή ιδρύοντας το Δημοκρατικό Συναγερμό.

 

Ο Μακάριος έκανε διαβουλεύσεις με τον Κληρίδη και πρόσφερε στο ΔΗΣΥ πέντε έδρες, όσες και στο ΑΚΕΛ το 1960, προκειμένου να μπει στη Βουλή. Ο Κληρίδης απέρριψε την πρόταση και κατέβηκε αυτόνομα στις εκλογές.

Ο Μακάριος έδωσε το χρίσμα στον Σπύρο Κυπριανού να ιδρύσει νέο μακαριακό κόμμα και έτσι προέκυψε η Δημοκρατική Παράταξη (μετέπειτα ΔΗΚΟ), προς διαδοχή της Προοδευτικής Παράταξης του Αζίνα που διαλύθηκε. Ο Μακάριος έδωσε στο κόμμα του Κυπριανού 21 έδρες, στο ΑΚΕΛ τις 9 που είχε και στην προηγούμενη βουλή, στην ΕΔΕΚ 4 και μία στον Τάσσο Παπαδόπουλο.

 

Τα "μακαριακά" κόμματα κατήλθαν στις εκλογές με κοινό συνδυασμό, γνωστό σαν "ένα - δύο - τέσσερα - έξι". Το ένα ήταν η στήλη του ΑΚΕΛ, το δύο η στήλη της Δημοκρατικής Παράταξης, το τέσσερα της ΕΔΕΚ και το έξι (στη Λευκωσία) ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος κατήλθε σαν ανεξάρτητος.

Ο ΔΗΣΥ, που ήταν ο αριθμός τρία στο ψηφοδέλτιο, εξασφάλισε το 27%, αλλά δεν εξέλεξε ούτε ένα βουλευτή.

 

Ένα χρόνο μετά ο Μακάριος πέθανε και τον διαδέχτηκε ο Σπύρος Κυπριανού, χωρίς εκλογές. Εκείνη η Βουλή τού "ένα - δύο - τέσσερα - έξι", ήταν αυτή που ψήφισε τον αναλογικό εκλογικό νόμο, που δεν άφηνε πια περιθώρια για πριμοδοτήσεις και αποκλεισμούς. Με το νόμο αυτό έγιναν το 1981 οι πρώτες πραγματικά δημοκρατικές βουλευτικές εκλογές στην Κύπρο.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

01/03/2009