Μακαριος Δρουσιώτης

Το 1974, λίγους μήνες μετά την κυπριακή τραγωδία, ο Μακάριος διηγήθηκε στην Ιταλίδα δημοσιογράφο Οριάνα Φαλάτσι την εξής εμπειρία: Ένα πρωινό τον επισκέφθηκε στην Αρχιεπισκοπή ο Δημήτριος Ιωαννίδης, συνοδευόμενος από τον Νίκο Σαμψών, για να του εκθέσει ένα σχέδιο που θα τακτοποιούσε το Κυπριακό μια για πάντα. "Υποκλίθηκε μπροστά μου, φίλησε το χέρι μου με μεγάλο σεβασμό και είπε:

 

"Μακαριώτατε, να το σχέδιο. Θα επιτεθούμε ξαφνικά εναντίον των Τουρκοκυπρίων σε όλο το νησί. Θα τους βγάλουμε μια για πάντα από τη μέση. Και θα ξεμπερδέψουμε". Έμεινα κατάπληκτος. Του είπα ότι δεν μπορούσα να συμφωνήσω μαζί του, διότι δεν μπορούσα να διανοηθώ την ιδέα να σκοτωθούνε τόσοι αθώοι άνθρωποι. Ξαναφίλησε το χέρι μου και έφυγε οργισμένος. Σας λέω, είναι εγκληματίας".

 

Πώς βρέθηκε όμως ένας εγκληματίας στο Προεδρικό και πως απέκτησε αυτό τον αέρα για να μπορεί να προτείνει στον αρχηγό του κράτους την εξολόθρευση μιας ολόκληρης κοινότητας; Η ιστορία πηγαίνει πίσω, αμέσως μετά τα πρώτα προβλήματα στις σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στη διαχείριση του κοινού κράτους.

 

Στις 11 Απριλίου 1961 ο Γιωρκάτζης, σε συνεννόηση με τον Μακάριο, επισκέφθηκε την Αθήνα και ζήτησε από τον υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ να στείλει όπλα στην Κύπρο, ως απάντηση στον εξοπλισμό της ΤΜΤ από την Τουρκία. Αφού διαβουλεύτηκε με τον Κ. Καραμανλή, ο Αβέρωφ απέρριψε με οργή το αίτημα του Γιωρκάτζη. Σύμφωνα με μαρτυρία του Τ. Παπαδόπουλυ, ο Αβέρωφ του έδωσε μόνο δύο λεπτά να φύγει, διαφορετικά θα φώναζε τη φρουρά του να τον πετάξει έξω από το γραφείο του.

 

Ο Γιωρκάτζης έφυγε από το γραφείο του Αβέρωφ και πήγε κατευθείαν στον μετέπειτα δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, ο οποίος υπηρετούσε στην ελληνική ΚΥΠ και ζήτησε τη συνεργασία του. Ο Παπαδόπουλος επισκέφθηκε μυστικά την Κύπρο και μελέτησε επί τόπου την κατάσταση. Σύμφωνα με τον συνεργάτη του Γιωρκάτζη, Νίκο Ιωάννου-Ψωμά, όταν ο Παπαδόπουλος επέστρεψε στην Αθήνα τούς έστειλε το εξής μήνυμα:

 

"Εντάξει, κύριοι, σας στέλλω τα 1.000 πρώτα όπλα με την ΕΛΔΥΚ και μην το πείτε ούτε στον Αβέρωφ, ούτε στον Καραμανλή".

 

Εκτός από τον Γιωρκάτζη, ο Παπαδόπουλος είχε επαφές τόσο με τον Ν. Σαμψών όσο και με τον Β. Λυσσαρίδη. Και οι τρεις αυτοί παράγοντες βρέθηκαν, το 1963, να ηγούνται τριών ξεχωριστών παραστρατιωτικών ομάδων.

 

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ήταν τότε στέλεχος της οργάνωσης ΙΔΕΑ που έκανε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα. Ο Δημ. Ιωαννίδης ήταν επίσης στέλεχος της ίδιας οργάνωσης. Το 1963 ο Ιωαννίδης μετατέθηκε στην Κύπρο και υπηρέτησε στην ΕΛΔΥΚ. Παράλληλα ήταν ένας από τους επιτελείς της οργάνωσης Ακρίτας. Το καλοκαίρι του 1964 η Ελλάδα έστειλε μια ολόκληρη μεραρχία στην Κύπρο με επικεφαλής τον Γρίβα. Μέχρι σήμερα επικρατεί σε πολλούς η εντύπωση ότι αποστολή της μεραρχίας ήταν η άμυνα της Κύπρου σε περίπτωση εισβολής. Η έρευνα απέδειξε ότι η μεραρχία έφτασε με την έγκριση των ΗΠΑ και την ανοχή της Τουρκίας για να ελέγξει την εσωτερική κατάσταση, σε σχέση με την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Τόσο στην ΕΛΔΥΚ όσο και στη μεραρχία υπηρέτησε διαδοχικά όλη η αφρόκρεμα της ελληνικής χούντας.

 

Το 1964 ο Ιωαννίδης μετατέθηκε στην Ελλάδα, όμως άφησε πίσω του δεσμούς. Μια ομάδα φίλων του, προεξάρχοντος του επιχειρηματία Παντελή Δημητρίου από τη Λάρνακα, διατήρησαν επαφή μαζί του, τον επισκέπτονταν στην Αθήνα, του έστελναν γράμματα και τον ενημέρωναν για το κάθε τι που συνέβαινε στην Κύπρο, ενώ τον συμβουλεύονταν για τις δικές τους πολιτικές δραστηριότητες.

 

Ο Ιωαννίδης ήταν από τους βασικούς συντελεστές του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, όμως πολύ σύντομα ήρθε σε ρήξη με τον Παπαδόπουλο. Μια από τις βασικές διαφωνίες τους ήταν η ανάκληση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο, το 1967, μετά τα γεγονότα της Κοφίνου. Τότε, οι ΗΠΑ πίεζαν φορτικά τον Μακάριο να δεχτεί διάλυση της Εθνικής Φρουράς και της ΤΜΤ, αποστρατικοποίηση της Κύπρου υπό την ευθύνη της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και συνομιλίες για λύση του Κυπριακού στη βάση μιας βελτιωμένης Ζυρίχης. Ο Μακάριος που επένδυε στο χρόνο για να επιβάλει η ζωή ένα ελληνικό κράτος στην Κύπρο, παρέμεινε ανένδοτος και αρνήθηκε να συναινέσει στον αφοπλισμό της Εθνικής Φρουράς. Διατηρώντας την Εθνική Φρουρά αποδέχτηκε και την παρουσία 600 Ελλήνων αξιωματικών που στην στελέχωναν, ενώ ανέχτηκε σιωπηρά την ύπαρξη της ΤΜΤ.

 

Ο Ιωαννίδης ήταν το μόνο στέλεχος της χούντας που δεν ανέλαβε πολιτικό αξίωμα και παρέμεινε στο στρατό ως διοικητής της στρατιωτικής αστυνομίας (ΕΣΑ). Ο Ιωαννίδης ήλεγχε τις αποστολές Ελλήνων αξιωματικών στην Κύπρο και η Εθνική Φρουρά έγινε παράρτημα της πιο αντιδραστικής πτέρυγας της χούντας.

 

Σύντομα ο Παπαδόπουλος γλυκάθηκε από την εξουσία, απέκτησε σχέσεις με μεγιστάνες του πλούτου (διέμενε σε έπαυλη που του παραχώρησε ο Ωνάσης) και δεχόταν επιρροές από ξένες κυβερνήσεις για μεταρρυθμίσεις. Ο Ιωαννίδης που ήταν γεννημένος στρατιώτης, ήταν εργένης και ζούσε με τη μάνα του, τον κατηγορούσε για νεποτισμό και διαφθορά, ότι είχε προδώσει τις αρχές της "επανάστασης" και έθεσε στόχο του να τον ανατρέψει.

 

Ταυτόχρονα, "ανησυχούσε" για τις εξελίξεις στην Κύπρο και για την επιρροή που είχαν οι κομουνιστές στον Μακάριο, τον οποίο μισούσε παθολογικά.

Από το 1968 δοκίμασε να δολοφονήσει τον Παπαδόπουλο με κυπριακή συνεργασία. Αρχικά αξιοποίησε το μένος του Γρίβα κατά του Γεώργιου Παπαδόπουλου, επειδή ο τελευταίος τον ανακάλεσε στην Ελλάδα, μετά τα γεγονότα της Κοφίνου. Μια ομάδα εμπίστων του Γρίβα άρχισαν να εκπαιδεύονται για να δολοφονήσουν τον Παπαδόπουλο. Εκείνη ακριβώς την περίοδο, ο Γιωρκάτζης έδωσε στην ελληνική ΚΥΠ την πληροφορία ότι ο Παναγούλης, που είχε διαφύγει στην Κύπρο, σχεδίαζε να δολοφονήσει τον Παπαδόπουλο. Ο Ιωαννίδης, διά του Γιωρκάτζη, παγίδευσε τον Παναγούλη και τον χρησιμοποίησε για να βγάλει από τη μέση τον Παπαδόπουλο. Το εγχείρημα απέτυχε, ο ρόλος του Γιωρκάτζη αποκαλύφθηκε και παραιτήθηκε.

Ένα χρόνο μετά, ο Ιωαννίδης σε συνεργασία με τον Γεώργιο Ασλανίδη, προσέγγισε τον Γιωρκάτζη και τον παρότρυνε να δολοφονήσει τον Μακάριο. Ακολούθως, αυτός θα ανέτρεπε τον Παπαδόπουλο και οι δύο νέες χούντες σε Ελλάδα και Κύπρο θα προχωρούσαν στην ένωση με την Ελλάδα, έστω και με εδαφικό αντάλλαγμα στην Τουρκία.

 

Η απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου διά της κατάρριψης του ελικοπτέρου του, στις 8 Μαρτίου 1970, απέτυχε. Οι συνεργάτες του Ιωαννίδη στην Κύπρο δολοφόνησαν τον Γιωρκάτζη και του έκλεισαν το στόμα. Ο Μακάριος έδωσε κάλυψη σε αυτούς που αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν, διότι τους είχε εμπιστευτεί όχι μόνο την προσωπική του ασφάλεια, αλλά και την ίδρυση της οργάνωσης Εθνικό Μέτωπο. Οπόταν επένδυσε στη "μεγαλοψυχία" του για να μην ανοίξει το κουτί της Πανδώρας.

 

Ακολούθησε η νέα αποστολή του Γρίβα στην Κύπρο και η ίδρυση της ΕΟΚΑ Β. Ο Ιωαννίδης είχε τον πλήρη έλεγχο στην οργάνωση, όχι μέσω του Γρίβα, αλλά ελέγχοντας ανθρώπους κλειδιά στο περιβάλλον του. Η Εθνική Φρουρά ήταν η ατμομηχανή της ΕΟΚΑ Β και ο Ιωαννίδης ήταν αυτός που την ήλεγχε μέσω των έμπιστών του αξιωματικών, με επικεφαλής τον ταξίαρχο Παύλο Παπαδάκη. Το σχέδιο του Ιωαννίδη παρέμεινε το ίδιο: η διπλή ανατροπή του Μακαρίου και του Παπαδόπουλου.

 

Το καλοκαίρι του 1973 υπήρξε συμμαχία μεταξύ Μακαρίου και Παπαδόπουλου εναντίον του Γρίβα και της ΕΟΚΑ Β. Ο Ιωαννίδης αντέδρασε και άρχισε να ετοιμάζει την ανατροπή του Παπαδόπουλου. Με αφορμή την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ο Ιωαννίδης ηγήθηκε τον πραξικοπήματος της 25ης Νοεμβρίου 1973. Δύο μήνες μετά ο Γρίβας πέθανε στη Λεμεσό. Ο Ιωαννίδης ήλεγξε την ΕΟΚΑ Β, απέτρεψε τη διάλυσή της και άρχισε από τον Μάρτιο του 1974 να ετοιμάζει το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Αφορμή δόθηκε με την επιλογή των εφέδρων αξιωματικών. Η ηγεσία της ΕΦ επέλεξε κυρίως συμπαθούντες την ΕΟΚΑ Β, ο Μακάριος δεν ενέκρινε τη λίστα και η κρίση κλιμακώθηκε.

 

Όπως σχολίασε από τότε ένας Βρετανός διπλωμάτης, ο Μακάριος είχε δημιουργήσει έναν Φράνκεσταϊν που δεν μπορούσε να τον ελέγξει. Αυτός ο Φράνκεσταϊν, φορτωμένος με αστέρια και παράσημα, με σημαίες και εμβατήρια και όρκους για την εθνική ολοκλήρωση μας οδήγησε εν χορδαίς και οργάνοις στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 που δεν ήταν μια στιγμιαία και απονενοημένη ενέργεια, όπως την εμφανίζει το πολιτικό σύστημα στην Κύπρο, αλλά το απότοκο μιας εθνικιστικής παράνοιας που είχε ξεκινήσει τουλάχιστον δέκα χρόνια πριν, με τις ευλογίες του ίδιου του Μακαρίου. Από τότε που ένας εγκληματίας -όπως τον περιέγραψε ο Μακάριος στη Φαλάτσι- είχε την πρόσβαση να μπαίνει στο Προεδρικό και τον αέρα να εξηγεί τα σχέδιά του στον αρχηγό του κράτους. Το 1974 απλώς ο Ιωαννίδης επέστρεψε δι' αντιπροσώπων στο Προεδρικό, αυτή τη φορά όχι για να εξηγήσει αλλά για να εφαρμόσει τα σχέδια του με τα τανκς.

 

Ο άνθρωπος δεν ήταν εντελώς καλά - ούτε αυτός που τον συνόδευε στο Προεδρικό το 1964 ήταν εντελώς καλά. Μάλλον, ούτε κι ο Μακάριος θα πρέπει να ήταν εντελώς καλά για να κάθεται να ακούει τέτοια σχέδια. Κανένας στην Κύπρο του '60 δεν πρέπει να ήταν εντελώς καλά. Όπως έγραψε προφητικά το 1961 ο Ν. Κ. Λανίτης "Η κοινωνία μας νοσεί. Υποφέρει από τον όγκο της διακοινοτικής αντιπαράθεσης". Ο Λανίτης έκρουε τότε τον κώδωνα του κινδύνου για τις δραματικές συνέπειες της διαφαινόμενης ρήξης μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων της Κύπρου. Τα ΜΜΕ τον είπαν προδότη! Και ο ίδιος απάντησε: "Αυτό που πρότεινα δεν ήταν γλυκό -του είδους που συχνά προσφέρεται στην κοινή γνώμη από τους πολιτικούς- αλλά φάρμακο. Και στον κόσμο δεν αρέσουν τα φάρμακα". ισό αιώνα από τότε η κοινωνία εξακολουθεί να νοσεί και να αποστρέφεται τα φάρμακα...

 

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

22/08/2010