Μακαριος Δρουσιώτης

Η Βουλή της Κύπρου, με σαράντα χρόνια καθυστέρηση, ασχολήθηκε με το "Φάκελο της Κύπρου". Το γεγονός αυτό από μόνο του καθιστά τη συζήτηση που γίνεται γραφική. Από όλα όσα λέχθηκαν, εκείνο που έμεινε είναι η "αποκάλυψη" του βουλευτή του ΔΗΚΟ Ζαχαρία Κουλία, που ανέτρεψε όλα τα δεδομένα για το πώς αποφασίστηκε και εκτελέστηκε το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου: "Ο Λαμπράκης ήταν ο οργανωτής και ο ιθύνων νους αυτής της δουλειάς".

 

Η έρευνα, λοιπόν, της Βουλής της Κύπρου κατέληξε στο ότι ο "πολιτικός αρχηγός" του πραξικοπήματος ήταν ο Χρήστος Λαμπράκης, εκδότης των εφημερίδων "Τα Νέα" και "Το Βήμα", που κατατάσσονται στην κατηγορία των αντιχουντικών εντύπων. Τη θεωρία αυτή, όπως φαίνεται από τα πρακτικά των συζητήσεων, την ασπάζεται και ο πρόεδρος της Επιτροπής, βουλευτής της ΕΔΕΚ Μαρίνος Σιζόπουλος. Κι όμως, "Τα Νέα" ήταν επί χούντας το πρότυπο που διάλεξε η ΕΔΕΚ για να εκδώσει τη δική της εφημερίδα, το 1971, με τον ομώνυμο τίτλο.

 

Το συμπέρασμα του Κουλία στηρίζεται σε ένα έγγραφο που κατατέθηκε στην επιτροπή της Βουλής από το διευθυντή του γραφείου του Μακαρίου, Χάρη Βωβίδη. Στο έγγραφο διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι ο Λαμπράκης οργάνωσε το πραξικόπημα, συνεργαζόμενος με το διπλωμάτη Ιωάννη Σωσσίδη, τον εφοπλιστή Αντρέα Ποταμιάνο, τον εκ Κύπρου προσωπικό φίλο του Ιωαννίδη και υπουργό Εσωτερικών του πραξικοπήματος Παντελή Δημητρίου, καθώς και με τον ίδιο τον Ιωαννίδη.

 

Το έγγραφο αναφέρεται σε διαδοχικές συσκέψεις που έγιναν στο ξενοδοχείο "Εσπέρια" στην Αθήνα με τη συμμετοχή στρατιωτικών, μεταξύ των οποίων και ο έμπιστος του Ιωαννίδη Μιχάλης Πηλιχός. "Η τελευταία των συσκέψεων εγένετο τρεις ημέρας προ του εγχειρήματος και μετέσχον εις αυτήν άπαντες (Λαμπράκης, Σωσσίδης, Πηλιχός κλπ) με συμμετοχήν του αφιχθέντος επίσης εν συνεχεία προέδρου κ. Σαμψών. Αυτή επραγματοποιήθη εις την εν Πόρω πολυτελήν έπαυλιν του κ. Χ. Λαμπράκη εις την οποίαν αρκετάς φοράς εφιλοξενείτο ο ταξίαρχος Δ. Ιωαννίδης".

 

Ο πρόεδρος της επιτροπής, Μαρίνος Σιζόπουλος, διευκρίνισε πως το έγγραφο συντάχθηκε από την ελληνική ΚΥΠ προς ενημέρωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος το έδωσε στον Μακάριο το 1975. Ωστόσο, το έγγραφο είναι ανώνυμο και δεν περιέχει κανένα στοιχείο αρχειοθέτησης ή διαβάθμισης.

 

Φαιδρό

 

Για κάποιον που έχει ικανοποιητική γνώση της ιστορικής περιόδου, το έγγραφο κρίνεται από την πρώτη ανάγνωση φαιδρό. Τα όσα "αποκαλύπτονται" είναι ένας αχταρμάς πληροφοριών και εικασιών που διόλου δεν συνάδουν με τα τεκμηριωμένα γεγονότα της εποχής. Σήμερα έχουμε τεκμηριωμένη γνώση τού τι επακριβώς είχε συμβεί, μέρα προς μέρα, όλο τον Ιούλιο του 1974. Και δεν υπάρχει κανένα ίχνος στοιχείου που να συνδέει τον Λαμπράκη με το πραξικόπημα στην Κύπρο.

 

Ωστόσο, αυτός ο φαιδρός ισχυρισμός έγινε μέγα θέμα από ορισμένα έντυπα στην Ελλάδα, χωρίς να διερευνηθεί η εγκυρότητά του. Για τον Ζαχαρία Κουλία, ο οποίος είναι πολύ γνωστός για τον τρόπο με τον οποίο "κατασκευάζει γεγονότα" και για το πάθος με το οποίο τα υποστηρίζει, "η εγκυρότητα του εγγράφου και η ποιότητα των πληροφοριών δεν επιδέχονται οποιασδήποτε αμφιβολίας".

 

Για να δούμε. Στο περιβόητο έγγραφο αναφέρεται πως έγινε σύσκεψη στην έπαυλη του Λαμπράκη στον Πόρο τρεις μέρες πριν από το πραξικόπημα, δηλαδή στις 12 Ιουλίου, με τη συμμετοχή και του Νίκου Σαμψών. Ωστόσο, στα πρακτικά των συζητήσεων της επιτροπής της Βουλής, οι ίδιοι βουλευτές που τοποθετούν τον Σαμψών στον Πόρο στις 12 Ιουλίου, αναφέρουν -και είναι όντως επιβεβαιωμένο γεγονός- ότι ο Σαμψών βρισκόταν τη μέρα εκείνη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας για να αποχαιρετήσει τον αρχηγό της Εθνικής Φρουράς, ο οποίος θα αναχωρούσε για την Αθήνα! Πώς συμβαίνει να ήταν και στη Λευκωσία και στον Πόρο την ίδια στιγμή;

 

"Αδιάψευστες μαρτυρίες"

 

Σε μια συνομιλία που είχε ο Ζαχαρίας Κουλίας με τον Νίκο Χατζηνικολάου στον Real FM είπε για την εγκυρότητα του εγγράφου: "Έχουμε αδιάψευστη μαρτυρία από την ίδια τη σύζυγό του (Σαμψών), που ήρθε η ίδια εθελοντικά να καταθέσει. Επιχειρηματολογώντας είπε ότι 'ο σύζυγός μου δεν έχει καμιά ανάμιξη [στο πραξικόπημα] και μάλιστα την τελευταία εβδομάδα απουσίαζε στην Ελλάδα'".

 

Σύμφωνα με τα πρακτικά της Επιτροπής, η Βέρα Σαμψών κατέθεσε ακριβώς το αντίθετο:

 

ΠΡΟΕΔΡΟΣ (Μαρίνος Σιζόπουλος - ΕΔΕΚ): Χρίστος Λαμπράκης, τον γνωρίζετε;

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Όχι.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εκδότης...

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Τον εκδότη.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα.

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Την κυρία Λαμπράκη είχα γνωρίσει κάποτε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο σύζυγός σας είχε καθόλου οποιεσδήποτε σχέσεις με τον κ. Λαμπράκη, αν γνωρίζετε;

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Όχι. Με όλους τους εκδότες των Αθηνών της εποχής εκείνης, ναι, είχε γνωριμίες, ταξίδευε στην Αθήνα, τους έβρισκε, ταξιδεύαμε πολλές φορές μαζί. Αλλά επαφή με τον Χρήστο Λαμπράκη, εγώ τουλάχιστον...

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αν υπήρχε οποιαδήποτε επαφή με το Χρήστο Λαμπράκη;

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Όχι.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και οι πληροφορίες οι οποίες λένε ότι είχαν μία συνάντηση και ο κ. Σωσσίδης και ο κ. Σαμψών και ο κ. Χρήστος Λαμπράκης στην έπαυλη του κ. Λαμπράκη, στον Πόρο.

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Στον Πόρο;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα.

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Δεν το γνωρίζω αυτό.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Απλά σας το λέω για να το γνωρίζετε.

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Εντάξει. Έμαθα και κάτι καινούργιο.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Μαρίνος Σιζόπουλος και το μέλος Ζαχαρίας Κουλίας επανήλθαν σε άλλο σημείο της κατάθεσης και υπέβαλαν με επιμονή στη μάρτυρα ότι όντως ο σύζυγός της πήγε στην Ελλάδα τις παραμονές του πραξικοπήματος:

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τη Δευτέρα, για παράδειγμα, 7 του μήνα, (σ.σ. Η 7η Ιουλίου ήταν Κυριακή) είχε ταξιδέψει στην Αθήνα για επαγγελματικούς σκοπούς;

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Δε θυμούμαι να ταξίδεψε. Εάν ταξίδεψε πρέπει να είχε σχέση με ποδοσφαιρική συνάντηση. Δεν είδε κανέναν στην Αθήνα και να σας πω γιατί. Νομίζω πρέπει να γύρισε αυθημερόν. Δεν θυμούμαι ακριβώς.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν γύρισε αυθημερόν. Γύρισε την επόμενη μέρα.

Β. ΣΑΜΨΩΝ: Ή την επομένη, ναι.

 

Ο πρόεδρος της Επιτροπής, λοιπόν, εμφανιζόταν απόλυτα βέβαιος ότι ο Σαμψών πήγε στην Ελλάδα και ότι επέστρεψε την επομένη, οπόταν η μάρτυρας είπε πως "αν ταξίδεψε", που δεν το θυμάται, γύρισε στην Κύπρο την ίδια μέρα ή την επομένη. Αυτή είναι η "αδιάψευστη μαρτυρία" που επικαλείται ο Κουλίας, ο οποίος βάζει στο στόμα της Βέρας Σαμψών τη φράση "ο σύζυγός μου την τελευταία εβδομάδα απουσίαζε στην Ελλάδα"!

 

Η αλήθεια

 

Ο Σαμψών δεν έλειψε τον Ιούλιο από την Κύπρο ούτε μία μέρα. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, εκείνες τις πονηρές μέρες που ένα ταξίδι στην Αθήνα δεν ήταν ρουτίνα όπως σήμερα, αλλά γεγονός, δεν θα έμενε μυστικό για σαράντα χρόνια. Επίσης, γεγονός τεκμηριωμένο είναι πως ο Σαμψών δεν γνώριζε εκ των προτέρων για το πραξικόπημα, αλλά διεκδίκησε και απέκτησε ρόλο μετά την εκδήλωσή του.

 

Ο Σαμψών έχει ευθύνες για το 1974 όχι τόσο για την ανάληψη της προεδρίας της πραξικοπηματικής κυβέρνησης, αλλά για τη συνδρομή του στην καταστροφή της Κύπρου ως στέλεχος ενός πολιτικού συστήματος το οποίο παρέλαβε μια χώρα ευημερούσα και διαχειρίζεται μέχρι σήμερα ένα κουτσουρεμένο κράτος.

 

Ο Σαμψών ήταν ο ευνοούμενος του Μακαρίου, ο οποίος τον χρηματοδότησε από τα ταμεία της Μονής Κύκκου να γίνει εκδότης. Υπήρξε ο άνθρωπος που τον κρατούσε στους ώμους του ο Λυσσαρίδης όταν ζούσε στο θρύλο της ΕΟΚΑ. Ήταν ο παράγοντας που είχε ασυλία τη δεκαετία του '60 για μια σειρά από εγκλήματα εις βάρος Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Σήμερα έγινε η προσωποποίηση του κακού προσώπου της Δεξιάς, λόγω του πραξικοπήματος, όμως υπήρξε και ομιλητής στις αντιβρετανικές πορείες του ΑΚΕΛ, όταν το κόμμα της Αριστεράς ήταν ταυτόχρονα υπέρ της Ένωσης και κατά του ΝΑΤΟ. Ήταν επίσης ο αντίζηλος του Γιωρκάτζη στο μακαριακό κατεστημένο, ο μακαριακός που έγινε γριβικός και τελικά χουντικός. Εν ολίγοις, ήταν η προσωποποίηση του συνονθυλεύματος του κυπριακού πολιτικού συστήματος της δεκαετίας του '60, το οποίο διασπάστηκε σε μακαριακούς, γριβικούς, λυσσαριδικούς και γιωρκατζικούς με κίνητρο τα λάφυρα της νεοφανούς εξουσίας. Αφού σκοτώθηκαν μεταξύ τους, αφού επέφεραν την καταστροφή, έσμιξαν εκ νέου και βρέθηκαν στο ίδιο μετερίζι το 2004, με ηθικό αυτουργό την Αριστερά. Το πραξικόπημα ανασύρεται και πάλι από το μπαούλο σαν φάντασμα για να μας θυμίζει διά του τρόμου τους καλούς και τους κακούς. Δυστυχώς σ' αυτή την τραγωδία δεν υπήρξαν καλοί. Το σύστημα στο σύνολό του ήταν ένα τέρας, που ακόμη ζει και ορίζει την πολιτική ατζέντα στην Κύπρο.

 

Αυτή είναι η πικρή αλήθεια για την τραγωδία του 1974, πλην όμως πολύ μεγάλη για να χωρέσει σ' ένα φάκελο που κατασκευάστηκε για να φιλοξενεί μικρότητες.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

27/03/2011