Μακαριος Δρουσιώτης

Αύριο εορτάζεται στο βόρειο τμήμα της Κύπρου η 21η επέτειος από την ανακήρυξη της "Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου" (15 Νοεμβρίου 1983). Το ψευδοκράτος, όπως πέρασε στην ορολογία του Κυπριακού, μπήκε από τις 24 Απριλίου 2004 σε νέα εποχή, αφού αναγνωρίζεται, ακόμη και από την Ε.Ε., ως αυτόνομη πολιτική οντότητα. Η πλήρης πολιτική αναγνώριση δεν φαίνεται να είναι στις επιδιώξεις ούτε της Τουρκίας ούτε των ισχυρών κρατών. Αυτό που επιδιώκεται είναι η αναβάθμιση του πολιτειακού μορφώματος στο βορρά, σε ένα καθεστώς που θα προσομοιάζει με αυτό της Ταϊβάν. Ακόμη και η Κυπριακή Δημοκρατία, εκεί οδηγεί τα πράγματα.

 

Ύστερα από το "όχι" των Ελληνοκυπρίων στο δημοψήφισμα του Απρίλη, παρατηρείται στα κατεχόμενα μια στροφή τόσο σε επίπεδο ηγεσίας, όσο και πληθυσμού, προς την "ΤΔΒΚ". Από τη στιγμή που οι Τουρκοκύπριοι απέτυχαν να ενταχθούν με τους Ελληνοκύπριους στην Ε.Ε., αναζητούν εναλλακτικές λύσεις που θα τους βοηθήσουν να αναπτυχθούν πολιτικά και οικονομικά.

 

Η "άνοιξη" που χάθηκε

 

Την άνοιξη του 2003, είκοσι χρόνια μετά την ανακήρυξη της, η "ΤΔΒΚ" έπνεε τα λοίσθια. Οι Τουρκοκύπριοι απώλεσαν την εμπιστοσύνη τους προς το καθεστώς στο βορρά και το αμφισβήτησαν στους δρόμους. Στα μεγαλειώδη συλλαλητήρια δεν υπήρχε ούτε μια σημαία του ψευδοκράτους ή της Τουρκίας, παρά μόνο ένα απέραντο μπλε με τα αστέρια της Ευρώπης.

Στις 16 Απριλίου 2003 το καθεστώς, για να εκτονώσει την κατάσταση, αποφάσισε να επιτρέψει την ελεύθερη διακίνηση από και προς τα κατεχόμενα. Κανένας δεν περίμενε πως θα υπήρχε τέτοια ανταπόκριση. Το Πάσχα του 2003 η Κύπρος ζούσε τη δική της άνοιξη. Η κυβέρνηση της Κύπρου παρακολουθούσε την κατάσταση αμήχανα, κι ενώ το τείχος είχε ραγίσει, αναζητούσε στηρίγματα για να το διατηρήσει. Τότε, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Κύπρος Χρυσοστομίδης, ενημερώνοντας παρασκηνιακά τους δημοσιογράφους, είπε πως θα πρέπει να αποθαρρυνθούν οι πολίτες να μεταβούν στα κατεχόμενα.

 

Η άποψη που επικρατούσε τότε, ήταν πως το άνοιγμα των οδοφραγμάτων ήταν ένα τέχνασμα του Ντενκτάς, που σκοπό είχε την έμμεση αναγνώριση του καθεστώτος, δια της επίδειξης διαβατηρίων. Τελικά, ύστερα από δύο χρόνια, εκτιμώντας με περισσότερη ψυχραιμία την κατάσταση, μπορούμε να καταλήξουμε στα ακόλουθα συμπεράσματα για τα αίτια:

• Να εκτονωθεί το αίτημα των Τουρκοκυπρίων να βγουν από την απομόνωση.
• Να απομυθοποιηθούν τα κατεχόμενα στα μάτια των Ελληνοκυπρίων και οι μη κατεχόμενες περιοχές στα μάτια των Τουρκοκυπρίων.

Το καθεστώς εκτίμησε λάθος το βαθμό ανταπόκρισης του πληθυσμού και από τις δύο πλευρές του τείχους. Αυτό το λάθος ήταν μια μεγάλη ιστορική ευκαιρία για συνένωση της Κύπρου, η οποία χάθηκε επειδή η ελληνοκυπριακή ηγεσία δεν είχε πολιτική συνένωσης της Κύπρου, αλλά συντήρησης του στάτους κβο.

 

Τι έγινε στο Βερολίνο

 

Ένα ανάλογο τεχνοκρατικό λάθος, πριν από 15 ακριβώς χρόνια στο Βερολίνο, στοίχησε στο καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας την κατάρρευσή του. Τέτοιες μέρες, στις 9 Νοεμβρίου 1989, η κατάσταση στο Ανατολικό Βερολίνο προσομοίαζε με αυτήν της κατεχόμενης Κύπρου, το 2003. Ο κόσμος ασφυκτιούσε από την καταπίεση και αναζητούσε δρόμους διαφυγής στη Δύση. Η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας πίστεψε πως η μόνη διέξοδος που είχε ήταν να ανοίξει το τείχος και να αφήσει τον κόσμο να βγει έξω, υπό την προϋπόθεση ότι η διακίνηση θα ήταν ελεγχόμενη. Ο κάθε ενδιαφερόμενος θα έπρεπε να πάει σε ένα αστυνομικό τμήμα να πάρει βίζα και άδεια εξόδου.

Όμως, το μέλος του Πολιτικού Γραφείου, Γκούντερ Σαμπόσκι, ο οποίος εκτελούσε χρέη εκπροσώπου τύπου, έκανε ένα σοβαρό λάθος. Στις 7 το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου, χωρίς να μελετήσει την απόφαση, ανακοίνωσε ότι οι πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας θα μπορούσαν άμεσα να ταξιδεύουν.

Οι ανατολικογερμανοί, που είχαν παρακολουθήσει τη συνέντευξη τύπου από την τηλεόραση, άρχισαν να μαζεύονται στα σημεία ελέγχου κατά δεκάδες, ακολούθως κατά εκατοντάδες και μέχρι το πρωί της επομένης συνέρρεαν στο τείχος κατά χιλιάδες. Το τείχος δεν άντεξε την πίεση και κατάρρευσε. Σε διάστημα επτά μηνών, την 1η Ιουλίου 1990, η Γερμανία επανενώθηκε.

 

Οι ομοιότητες

 

Οι περιπτώσεις της Γερμανίας με της Κύπρου αν και δεν είναι εντελώς όμοιες, είχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Η ένταξη στην Ε.Ε. απάλλαξε τους Τουρκοκύπριους από την καχυποψία ότι οι Ελληνοκύπριοι θα κυριαρχήσουν εις βάρος τους. Η λύση - ένταξη στην Ε.Ε. ήταν ασυγκρίτως καλύτερη επιλογή από τη διατήρηση του υφιστάμενου καθεστώτος. Η μη κατεχόμενη Λευκωσία ήταν στα μάτια της πλειονότητας των Τουρκοκυπρίων το πρότυπο για το δικό τους μέλλον.

 

Ωστόσο, σε σύγκριση με την κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας που ήταν πανέτοιμη και αξιοποίησε την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί, η κυβέρνηση της Κύπρου ήταν εντελώς απροετοίμαστη. Παρακολουθούσε τις ραγδαίες εξελίξεις στα κατεχόμενα ως να μην την αφορούσαν. Δεν υπήρξε καμιά απολύτως σοβαρή προσπάθεια ερμηνείας των γεγονότων στο βόρειο τμήμα, ούτε πρόβλεψη για το τι θα ακολουθούσε και βεβαίως κανένας σχεδιασμός για τη διαχείριση της κατάστασης στην περίπτωση που θα κατέρρεε το τείχος. Στην πραγματικότητα δεν υπήρχε όραμα επανένωσης, στη βάση της αποδοχής της άλλης πλευράς, αλλά στρατηγική συντήρησης του στάτους κβο.

Γι αυτό, μόλις το τείχος ράγισε, τον Απρίλιο του 2003, η κυπριακή κυβέρνηση παρακολουθούσε αμήχανα τις εξελίξεις, μέχρι να περάσει το πρώτο σοκ. Σταδιακά, οι δυνάμεις του στάτους κβο άρχισαν να ανακτούν τον έλεγχο, μέχρι που ήλεγξαν την κατάσταση. Το τείχος της Λευκωσίας διασώθηκε και πνίγηκε η μόνη πραγματική ευκαιρία για επίλυση του Κυπριακού, από το 1974, από τους ίδιους τους Κυπρίους και όχι από τους ξένους.

 

Χάθηκε η κοινωνία

 

Το 1963 με ευθύνη της ηγεσίας της, αλλά και της ηγεσίας της ελληνοκυπριακής πλειονότητας, οι Τουρκοκύπριοι μπήκαν στην απομόνωση. Η Τουρκία έκανε το παν για να εκμεταλλευτεί την κατάσταση στην Κύπρο, με στόχο να δημιουργηθεί δεύτερο τουρκικό κράτος στο νησί. Η ελληνοκυπριακή ηγεσία, εμμένοντας στους τύπους και αγνοώντας την ουσία, έπαιξε το διχαστικό παιχνίδι της Τουρκίας. Για παράδειγμα, διέκοπτε την παροχή νερού στους θυλάκους, εάν οι Τουρκοκύπριοι καταναλωτές δεν πλήρωναν το λογαριασμό στις νόμιμες αρχές του κράτους. Ακόμη, με περιορισμούς στη διακίνηση αγαθών, αποπειράθηκε να τους τσακίσει δια της εξαθλίωσης. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Κέρδισε μερικά σημεία στους τύπους και έχασε την κοινωνία. Ο πληθυσμός, για να επιβιώσει, συσπειρώθηκε γύρω από την σκληροπυρηνική του ηγεσία και αναζήτησε προστασία από την Τουρκία. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που εγκατέλειψαν τις περιουσίες τους στο νότο και χωρίς δεύτερη σκέψη μετέβησαν στο βορρά, το 1974.

 

Το χαμένο ραντεβού

 

Από το 1974 και μετά το ΑΚΕΛ έκανε τη σωστή διάγνωση ότι ο μόνος εφικτός τρόπος για επανένωση της Κύπρου ήταν να κερδηθεί η εμπιστοσύνη του πληθυσμού. Χωρίς να υπάρξει αποδοχή της μιας κοινότητας από την άλλη καμιά λύση δεν μπορεί να επιβιώσει.

Η προσέγγιση αυτή δεν βρήκε πρόσφορο έδαφος στην κοινωνία. Το περιβάλλον που δημιούργησε η τουρκική εισβολή ήταν αφιλόξενο για τέτοιες πολιτικές. Χρειάστηκε να περάσουν 30 χρόνια από την εισβολή για να γίνουν τα πρώτα ουσιαστικά βήματα από τους Τουρκοκύπριους. Όταν, όμως, στην άλλη πλευρά ωρίμαζαν οι συνθήκες και το περιβάλλον ήταν πλέον κατάλληλο για τη συγκόλληση της κοινωνίας, το ΑΚΕΛ, που ήταν ο θεωρητικός αυτής της πολιτικής, αν και στην εξουσία, έχανε το ραντεβού του με την Ιστορία... Η εκλογική του συμμαχία με τον κ. Παπαδόπουλο, ο οποίος είναι θιασώτης του στάτους κβο, καθοδηγούσε πλέον τις αποφάσεις του ΑΚΕΛ.

 

Συμπερασματικά, η δυνατότητα που δόθηκε στους υποστηριχτές του στάτους κβο να ελέγξουν την κατάσταση, εκτόνωσε μια δυναμική λύσης που χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες να συσσωρευτεί. Κι όσο περνάει ο χρόνος, τόσο περισσότερο παγώνουν τα πράγματα. Αυτός και μόνον είναι ο λόγος που ο κ. Παπαδόπουλος δεν λέγει τη θέλει στο Κυπριακό. Εκείνο που θέλει είναι περισσότερο χρόνο, μέχρι να ξεψυχήσει εντελώς η δυναμική της λύσης. Με τη στάση της αυτή, η ελληνοκυπριακή ηγεσία, διόρθωσε το παρ' ολίγον μοιραίο λάθος του καθεστώτος στο βορρά, το οποίο είχε υποτιμήσει τη δυναμική που θα δημιουργούσε το άνοιγμα των οδοφραγμάτων. Η μεταστροφή του κλίματος είναι τέτοια, που η Κυπριακή Δημοκρατία χάνει για δεύτερη φορά τους Τουρκοκύπριους. Δύο χρόνια μετά την καθολική αμφισβήτησή της, η "ΤΔΒΚ" νεκραναστήθηκε, σε βαθμό που ο Ντενκτάς προετοιμάζεται να διεκδικήσει ξανά τις "εκλογές" του ερχόμενου χρόνου.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

14/11/2004