Μακαριος Δρουσιώτης

Αντιδράσεις προκαλεί η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου να αλλάξει τη σειρά αξιολόγησης των εταιρειών που υπέβαλαν προτάσεις στο πλαίσιο του Β' γύρου αδειοδότησης ερευνητικών τεμαχίων εντός της κυπριακής ΑΟΖ και να παραχωρήσει κατ' αρχήν άδεια σε γαλλορωσική κοινοπραξία που ήταν τέταρτη στην αξιολόγηση, αγνοώντας πολύ καλύτερες προσφορές από άλλες εταιρείες.

 

Μεταξύ των τεχνοκρατών επικρατεί αναβρασμός και απογοήτευση διότι η κυβέρνηση, με αδιαφανείς διαδικασίες, ακύρωσε την αξιολόγησή τους και επείγεται να υπογράψει άρον - άρον συμβόλαια με οικονομικούς όρους εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Ο υπουργός Εμπορίου Νεοκλής Συλικιώτης, όταν ξεκίνησε η διαδικασία του Β' γύρου, δήλωνε με κατηγορηματικό τρόπο ότι η διαπραγματεύσεις με τις εταιρείες θα ήταν πολύμηνες και ότι "η όλη διαδικασία με την υπογραφή των συμβολαίων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2013" (12/5/13). Την περασμένη Κυριακή, σε συνέντευξή του στην "Αλήθεια", είπε ότι "τα συμβόλαια θα πρέπει να ολοκληρωθούν τους πρώτους μήνες του 2013", δηλαδή σε μερικές εβδομάδες.

 

Το μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Πάνος Παπαναστασίου, τοποθετήθηκε δημόσια, τονίζοντας ότι "όσοι άλλοι εργάστηκαν για την αξιολόγηση των αιτήσεων γνωρίζουν πολύ καλά τις προσφορές που είχαν υποβληθεί και αξιολογηθεί με βάση τα κριτήρια προκήρυξης του διαγωνισμού". Ο κ. Παπαναστασίου αναφέρει στην ανακοίνωσή του ότι "θεωρείται αδιανόητο η υπογραφή συμβολαίων με οικονομικούς όρους χειρότερους από τις καλύτερες προσφορές που είχαν υποβληθεί".

 

Η διαφωνία των τεχνοκρατών εστιάζεται στην αλλαγή της αξιολόγησης για το τεμάχιο 9, το οποίο θεωρείται "φιλέτο", είναι το πιο περιζήτητο και το διεκδικούσαν οκτώ εταιρείες ή κοινοπραξίες. Όπως προκύπτει από τα γεγονότα, το τεμάχιο 9 ήταν δοσμένο εκ των προτέρων στην κοινοπραξία της Total με τις ρωσικές εταιρείες Novatec και GPB, ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού.

 

Η διαδικασία

 

Για να πάρουμε τα γεγονότα με τη σειρά, η κυβέρνηση αποφάσισε να παραχωρήσει σε αυτή τη φάση τέσσερα ερευνητικά τεμάχια (2,3,9 και 11). Σύμφωνα με τον υπουργό Εμπορίου Νεοκλή Συλικιώτη, "ο λόγος που αποφασίσαμε να προχωρήσουμε με αυτά τα τέσσερα τεμάχια πρώτα απ' όλα είναι η δημιουργία οικονομιών κλίμακας δοθέντων των συνεργιών που θα προκύψουν ως αποτέλεσμα της γεωγραφικής εγγύτητας και συνέχειας αυτών των τεμαχίων με το τεμάχιο 12 όπου ανευρέθηκαν τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων".

 

Για τα τέσσερα ερευνητικά τεμάχια υπήρξε ανταγωνισμός μεταξύ πολυεθνικών εταιρειών από την Ευρώπη, την Ασία, την Αμερική και την Αυστραλία. Η αξιολόγηση των προτάσεων έγινε με βάση τους όρους των προσφορών, όπως αυτοί δημοσιεύτηκαν στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας. Με βάση τη θεσμοθετημένη διαδικασία, έγιναν δύο αξιολογήσεις των προσφορών. Η μία από τον γαλλικό οίκο συμβούλων Beicip και η άλλη από την υπηρεσία Ενέργειας του υπουργείου Εμπορίου. Οι προτάσεις βαθμολογήθηκαν στα δύο βασικά κριτήρια: την τεχνική επάρκεια και το οικονομικό όφελος που θα αποκομίσει το κράτος από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων.

 

 

 

 

Πρώτευσε η ΕΝΙ/Kogas

 

Σύμφωνα με τις αξιολογήσεις τις οποίες ο "Π" είχε την ευκαιρία να τις μελετήσει, από τα τέσσερα διαθέσιμα ερευνητικά τεμάχια, στα τρία (2,3 και 9) πρώτη στην κατάταξη ήταν η ENI/Kogas. Η ιταλική ΕΝΙ είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής LNG στη νότια Ευρώπη και η Kogas η πρώτη στην Ασία. Στο τεμάχιο 11 ήταν συντριπτική η υπεροχή του γαλλικού κολοσσού TOTAL.

 

Με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης τα τέσσερα διαθέσιμα τεμάχια θα έπρεπε να παραχωρηθούν στην ENI/Kogas (2,3 και 9) και το 11 στην TOTAL. Όμως, τα πράγματα περιπλέχθηκαν λόγω της πολιτικής απόφασης της κυβέρνησης να αγνοήσει τις προσφορές και να παραχώρηση το "φιλέτο" του 9 στην κοινοπραξία Total/Novatec/GPB.

 

Για το τεμάχιο 9 ενδιαφέρθηκαν οκτώ εταιρείες, οι οποίες πήραν τις ακόλουθες βαθμολογίες (μέσος όρος Beicip και υπηρεσίας Ενέργειας):

1. ENI (Ιταλία)/ Kogas (Κορέα): 278

2. Premier Oil (Βρετανία) Vitol (Βρετανία): 234,5

3. Capricorn (Βρετανία)/ Marathon (ΗΠΑ)/ Orange Nassau (Ολλανδία) CC (Λίβανος): 233,4

4. Total (Γαλλία) Novatec (Ρωσία) GPB (Ρωσία): 220

5. Edison (Ιταλία) Delek (Ισραήλ) Enel (Ιταλία) Woodside Energy (Αυστραλία): 217,35

 

Απώλεια δισεκατομμυρίων

 

Όπως φαίνεται από τον πίνακα την καλύτερη προσφορά με διαφορά την έχει υποβάλει η ENI/Kogas, η οποία υπερέχει κατά 58 μονάδες της Total/Novatec/GPB. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε όλες τις περιπτώσεις οι αξιολογήσεις της Beicip και της υπηρεσίας Ενέργειας αποκλίνουν μεταξύ τους από 0,5-2 μονάδες. Κατ' εξαίρεση, στο τεμάχιο 9 η υπηρεσία Ενέργειας έχει μια διαφορά 10 μονάδων, κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με τη βαθμολογία της Beicip, υπέρ της γαλλορωσσικής κοινοπραξίας και εις βάρος της Edison/Delec κ.ά. Αυτή η σημαντική απόκλιση δημιουργεί εύλογες υποψίες ότι υπήρξε εύνοια. Με την κατάταξη της Beicip, η Total/Novatec/GPB ήταν πέμπτη στη σειρά.

 

Σύμφωνα με τον μέσο όρο της αξιολόγησης της οικονομικής πτυχής των προτάσεων, η πρώτη στη σειρά ENI/Kogas πήρε 217 μονάδες και η τέταρτη Total/Novatec/GPB 160 μονάδες, δηλαδή υπάρχει μεταξύ τους μια διαφορά της τάξης του 25%.

Δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί σε χρήματα αυτή η διαφορά, όμως πρόκειται για κάποια δισεκατομμύρια ευρώ, αναλόγως του μεγέθους του κοιτάσματος.

 

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες μας, η διαφορά μεταξύ της ιταλικής και της γαλλορωσικής κοινοπραξίας για το οικόπεδο 9 είναι συντριπτική υπέρ της ENI/KOGAS. Οι Ιταλοκορεάτες (χωρίς αυτό να είναι και το πιο σημαντικό) προσφέρουν ως μπόνους υπογραφής των συμβολαίων 80 εκατομμύρια, οι δε Γαλλορώσοι 15 εκατομμύρια. Στο κεφάλαιο αποπληρωμής του κόστους (cost oil) οι δύο εταιρίες είναι κοντά, γύρω στο 40%. Στην απορρόφηση βεβαίως των κερδών μέχρι την τελική απόσβεση του κόστους (profit oil) οι Γάλλοι ζητούν το 80% των κερδών σε αντίθεση με τους Ιταλοκορεάτες που ζητούν μόνο το 45%. Τέλος, σε ό,τι αφορά τη συνολική επένδυση, το Internal rate of return για τους Γάλλους είναι γύρω στο 25%, ενώ οι Ιταλοί -Κορεάτες στο 17%.

 

Σύμφωνα με οικονομικούς αναλυτές, οι πιο πάνω αριθμοί προσδιορίζουν διαφορές κάποιων δις δολαρίων αναφορικά με τις εισπράξεις της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πηγή στο υπουργείο Εμπορίου τόνισε πάντως στον "Πολίτη" ότι η διαπραγμάτευση που θα αρχίσει με τους Γάλλους τη Δευτέρα και την Τρίτη έχει ως κύρια προϋπόθεση ότι θα υπάρξει σοβαρή βελτίωση της προσφοράς της κοινοπραξίας Total/Novatek/ Gazprom Bank. Σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορέσει να υπογραφεί το συμβόλαιο.

 

Αντάλλαγμα για δάνειο;

 

Γιατί η κυβέρνηση χάρισε αυτά τα δις στη γαλλορωσική κοινοπραξία; Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας "Αλήθεια", η εύνοια δεν αφορούσε τους Γάλλους, οι οποίοι έτσι κι αλλιώς εξασφάλισαν από μόνοι τους το τεμάχιο 11, αλλά τους Ρώσους και δη τους τραπεζικούς οργανισμούς που συμμετέχουν στην κοινοπραξία. Η ανακοίνωση της απόφασης για παραχώρηση του τεμαχίου 9 στη γαλλορωσική κοινοπραξία συνέπεσε με τη δήλωση του Άντρου Κυπριανού ότι ο Πρόεδρος Χριστόφιας υπέβαλε νέα πρόταση στη Ρωσία για δάνειο. Την Τετάρτη, μιλώντας στο ΡΙΚ, ο Στέφανος Στεφάνου είπε ότι αναμένεται απάντηση από τη Μόσχα, ακόμα και για μικρότερο ποσό. Όπως ο "Π" γνωρίζει, η κυβέρνηση ζήτησε από ρωσικούς ιδιωτικούς οργανισμούς δάνειο ενός δις, με την προσδοκία να εξασφαλίσει τουλάχιστον μισό δις, για να βγάλει τη θητεία χωρίς μνημόνιο.

 

Η προσπάθεια αυτή, όπως ο "Π" το έχει διασταυρώσει, εγκρίθηκε και από την Κεντρική Επιτροπή του κόμματος, στις 6 Οκτωβρίου, ως μέρος εγγράφου για την οικονομική πολιτική. Το ΑΚΕΛ διαψεύδει κατηγορηματικά κάτι τέτοιο. Βέβαια, από τη στιγμή που η απόφαση λήφθηκε με αδιαφανείς διαδικασίες, ο καθένας μπορεί να υποθέσει οτιδήποτε.

 

Παρενέργειες

 

Η απόφαση της κυβέρνησης να αλλάξει με πολιτική απόφαση την αξιολόγηση των τεχνοκρατών, προκάλεσε παρενέργειες και στην παραχώρηση του τεμαχίου 2. Όπως είδαμε, η ENI/Kogas χωρίς σοβαρό αντίπαλο πήρε το τεμάχιο 3 και η TOTAL, επίσης χωρίς σοβαρό ανταγωνιστή, το 11. Το 9, ενώ το δικαιούνταν η ENI/Kogas δόθηκε χαριστικά στη γαλλορωσική κοινοπραξία. Οπόταν, από τα τέσσερα διαθέσιμα τεμάχια, έμεινε το 2, το οποίο διεκδικούσαν συνολικά έξι εταιρείες, αλλά σύμφωνα με τον μέσο όρο των αξιολογήσεων ο ανταγωνισμός ήταν μόνο μεταξύ τριών εταιρειών:

 

1. ENI (Ιταλία)/ Kogas (Κορέα): 268,5

2. Premier Oil (Βρετανία), Vitol (Βρετανία), Petronas (Μαλαισία): 265,5

3. Capricorn (Βρετανία)/ Marathon (ΗΠΑ) κ.ά. 258

 

Το τεμάχιο παραχωρήθηκε στην ENI/ Kogas που είναι πρώτη στην αξιολόγηση. Όμως, εάν δινόταν το 9 στην ENI/Kogas, που το δικαιούνταν, κι αν η κυβέρνηση δεν ήθελε να παραχωρήσει και τρίτο τεμάχιο στην ίδια κοινοπραξία, τότε θα μπορούσε να δώσει το 2 σε έναν από τους άλλους δύο διεκδικητές, χωρίς καμιά οικονομική απώλεια, επειδή η απόσταση που χωρίζει τις τρεις εταιρείες είναι οριακή.

 

Κοντολογίς, με βάση τις αξιολογήσεις των προσφορών, η παραχώρηση των τεμαχίων θα έπρεπε να ήταν η εξής:

ENI/Kogas: 2, 9 και 3

Total: 11

Εάν η απόφαση ήταν να δοθούν μόνο δύο τεμάχια στην ENI/Kogas για να υπάρχουν περισσότερες επιλογές, τότε το 3 θα έπρεπε να δοθεί στην κοινοπραξία Premier Oil/Vitol/Petronas και με εναλλακτική επιλογή την Capricorn/ Marathon. Σε όλες τις παραλλαγές το Δημόσιο θα είχε τα καλύτερα δυνατά οικονομικά οφέλη. Με μια τέτοια κατανομή, η Κύπρος θα εξασφάλιζε τη μέγιστη δυνατή οικονομική απόδοση και δεν θα δικαιολογείτο καμιά διαμαρτυρία ή αμφισβήτηση.

 

"Εθνική Ασφάλεια"

 

Όταν η πληροφορία για παράκαμψη της διαδικασίας των προσφορών δημοσιεύτηκε στον Τύπο, ο υπουργός Εμπορίου Νεοκλής Συλικιώτης απάντησε ότι υπήρχαν άλλα τρία κριτήρια που λήφθηκαν υπόψη:

 

* Η Εθνική Ασφάλεια

* Η οικονομική επιφάνεια της εταιρείας

* Η συνέπεια που επέδειξε σε προηγούμενες αδειοδοτήσεις.

 

Είναι γεγονός ότι στον Περί Υδρογονανθράκων Νόμο περιλαμβάνονται και αυτά τα κριτήρια. Τα κριτήρια της οικονομικής επιφάνειας και της συνέπειας δεν είναι αποτρεπτικά για καμιά από τις εταιρείες που ανταγωνίστηκαν. Η επίκληση της εθνικής ασφάλειας ή του εθνικού συμφέροντος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μη δοθεί μια προσφορά σε μια εταιρεία (π.χ. τουρκικών συμφερόντων), όχι για την επιβράβευση μιας άλλης. Εξάλλου, η EΝI/Kogas πληροί τα κριτήρια για το 2 και το 3 και δεν τα πληρούσε για το 9;

 

Μιλώντας χθες στο Τρίτο του ΡΙΚ, ο υπουργός Εμπορίου Νεοκλής Συλικιώτης αναφέρθηκε στα εθνικά συμφέροντα και στις απειλές της Τουρκίας, που λήφθηκαν υπόψη. Ακριβώς επειδή οι απειλές ήταν γνωστές και εταιρείες όπως η Vitol, που ήδη επενδύει στην Κύπρο εκατομμύρια για τον τερματικό στο Βασιλικό τις αψήφησαν, όπως επίσης και η αμερικανοβρετανική κοινοπραξία Capricon/Marathon, θα έπρεπε να εκτιμηθεί η συμμετοχή τους. Οι εταιρείες αυτές έκαναν καλύτερες προσφορές από τη γαλλορωσική κοινοπραξία. Πώς μπορεί να δικαιολογηθεί η παράκαμψή τους για λόγους εθνικού συμφέροντος;

 

Η επίκληση εθνικών λόγων είναι νομικά, δεοντολογικά και ηθικά διάτρητη και οποιαδήποτε εταιρεία προσβάλει την απόφαση στη δικαιοσύνη μπορεί να την μπλοκάρει. Ίσως να μη θέλουν ν' ασχοληθούν και να μην το κάνουν, όμως ο τρόπος με τον οποίο έγινε η ανάθεση αποτελεί άλλο ένα πλήγμα στην αξιοπιστία και στη σοβαρότητα της κυβέρνησης, εκθέτει τη χώρα και τη ζημιώνει πολιτικά και οικονομικά.

 

Η Κύπρος συζητά αυτές τις μέρες με την τρόικα το περιεχόμενο ενός μνημονίου, το οποίο θα εγκριθεί από τα Κοινοβούλια ορισμένων χωρών. Ήδη στον ευρωπαϊκό Τύπο δημοσιεύονται αρνητικά σχόλια για τις οικονομικές σχέσεις της Κύπρου με τη Ρωσία. Πόσο θα εξυπηρετηθεί το εθνικό συμφέρον της Κύπρου, αν τον επόμενο μήνα, για παράδειγμα, εγερθούν στο ολλανδικό Κοινοβούλιο ενστάσεις για την έγκριση του μνημονίου, ως αντίδραση για τη δυσμενή διάκριση εις βάρος της Vitol που είναι ολλανδικών συμφερόντων;

 

 

 

Γιατί μόνο για τα αέρια βιάζεται η κυβέρνηση;

 

Τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντική πρόοδος στον τομέα της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων. Παρά τις αιτιάσεις της Τουρκίας ολοκληρώθηκαν δύο γύροι αδειοδοτήσεων και έγινε μια ερευνητική γεώτρηση από την Noble Energy. Χωρίς τη συμπαράσταση της ΕΕ και των ΗΠΑ αυτή η γεώτρηση ίσως να μην είχε πραγματοποιηθεί ακόμη. Εν ολίγοις, η Κύπρος μπόρεσε και έκανε αυτό το ιστορικό βήμα ενεργώντας στο φυσικό της χώρο, που είναι η Δύση.

 

Ο δεύτερος γύρος αδειοδότησης ήταν επιτυχής διότι μας σπόνσαρε η Δύση, επειδή είμαστε στην ΕΕ και ευτυχώς δεν πρόλαβαν ακόμα να μας βγάλουν από το Ευρώ.

Η Ιστορία μας έχει διδάξει ότι η Κύπρος προχώρησε μόνο όταν συμπορεύτηκε με τον φυσικό της χώρο, με κορυφαία έκφραση την ένταξη στην ΕΕ, άσχετο αν δεν αξιοποιήσαμε τη συγκυρία, αν γι αλλού ξεκινήσαμε κι αλλού καταλήξαμε.

 

Η κυβέρνηση Χριστόφια προσπάθησε να αξιοποιήσει αυτή την κληρονομία για να κάμει παιχνίδι με την Ανατολή, στο πλαίσιο μιας αλλοπρόσαλλης εξωτερικής πολιτικής την οποία αποκαλεί "πολυδιάστατη". Τι και τι δεν ακούσαμε εν είδει "εμπιστευτικής πληροφόρησης" όλα αυτά τα χρόνια: Θα δώσουμε τόσα "οικόπεδα" τους Ρώσους και τόσα τους Κινέζους. Θα πάρουμε αμέτρητα δις δάνειο πότε από τον ένα και πότε από τον άλλον. Μια η Κίνα και μια η Ρωσία θα κατασκεύαζαν τη μονάδα υγροποίησης LNG. Τόση αλαζονεία είχαμε από την "πολυδιάστατη" πολιτική μας, που αντιμετωπίζαμε τα ανοίγματα του Ισραήλ αφ' υψηλού και τις προθέσεις της Noble Energy για το τερματικό εκ του πονηρού. Τελικά, όταν έγινε ο δεύτερος γύρος αδειοδότησης ούτε οι Ρώσοι φάνηκαν μήτε οι Κινέζοι. Ούτε επενδύσεις είδαμε, μήτε δανεικά.

 

Τον τελευταίο χρόνο της διακυβέρνησης της, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι οι Μάγοι με τα δώρα της Ανατολής ήταν ευσεβείς πόθοι. Και βάλθηκε να κλείσει όλα τα ανοιχτά ζητήματα της ενέργειας με τους μόνους που ενδιαφέρονταν: τους φυσικούς εταίρους της Κύπρου. Αίφνης άρχισαν οι φιλίες με το Ισραήλ και τα ανοίγματα προς τη Noble. Ζητήματα που χρόνιζαν για τρία χρόνια έκλεισαν σε τρεις μήνες.

 

Όμως το βλέμμα δεν σταμάτησε ποτέ να αλληθωρίζει προς την Ανατολή. Ένα ποσοστό 35% δύο ρωσικών εταιρειών, σε μια κοινοπραξία με την Total, ήταν αρκετό για να κινηθούν οι μηχανισμοί για να δοθεί, με αδιαφανείς διαδικασίες, το καλύτερο φιλέτο της ΑΟΖ στην τέταρτη στην κατάταξη προσφορά, για λόγους... εθνικού συμφέροντος. Όλες οι αρπαχτές σε αυτή τη χώρα έγιναν στο όνομα του εθνικού συμφέροντος. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο εθνικό συμφέρον από τη διαφάνεια. Όταν οι αποφάσεις είναι αδιαφανείς μπορούμε να σκεφτούμε και να υποθέσουμε οτιδήποτε. Η επίκληση του εθνικού συμφέροντος, σε συνθήκες αδιαφάνειας, δεν είναι λόγος καθησυχάσου, αλλά αιτία ανησυχίας.

 

Αλήθεια, δεν είναι το ολιγότερο περίεργο το γεγονός, ότι μια κυβέρνηση που τη διακρίνει η ατολμία, η δειλία και η αναβλητικότητα, για το μόνο πράγμα που βιάζεται είναι να κλείσουν τα ζητήματα της ενέργειας και για το μόνο πράγμα που είναι πρόθυμη ν' αναλάβει ευθύνη και να βάλει την υπογραφή της είναι στα συμβόλαια δισεκατομμυρίων για το φυσικό αέριο;

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

10/11/2012