Μακαριος Δρουσιώτης

Ύστερα από ένα θρίλερ που άρχισε το περασμένο Σαββατοκύριακο και ολοκληρώθηκε την Πέμπτη το μεσημέρι, η Κύπρος σώθηκε, κυριολεκτικά την υστάτη, από τη χρεοκοπία. Η κατρακύλα προς το βάραθρο της ολικής καταστροφής ανακόπηκε με γραπτή δήλωση που έκανε άρον-άρον από τις Βρυξέλλες ο Πρόεδρος Χριστόφιας, με την οποία εξάγγειλε την επικείμενη συμφωνία για την υπογραφή μνημονίου στήριξης της κυπριακής οικονομίας από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).

 

Με τη δήλωση Χριστόφια αποπυροδοτήθηκε η ωρολογιακή βόμβα, μια ανάσα πριν την έκρηξη, και διασώθηκε ο χρηματοπιστωτικός τομέας από την ολική καταστροφή. Τώρα, που ο κίνδυνος έχει πια παρέλθει, μπορούμε να καταγράψουμε τις δραματικές ώρες που βίωσαν όσοι είχαν την ευθύνη για τη διάσωση της οικονομίας, μέχρι να πείσουν τον Χριστόφια να πει το "ναι", μια τρίχα πριν τη μεγάλη έκρηξη.

 

Η κρίση στον χρηματοπιστωτικό τομέα και η αντανάκλαση που είχε στα χρονίζοντα προβλήματα στα δημόσια οικονομικά απασχολεί την επικαιρότητα εδώ και δύο χρόνια. Ό,τι κι αν έχει συμβεί, όποιος κι αν φταίει, η θεραπεία ήταν μόνο μία: προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης της ΕΕ και υπογραφή μνημονίου. Η κυπριακή κυβέρνηση αρνείτο πεισματικά να αποδεχτεί αυτή την πραγματικότητα και εξάντλησε όλες τις δυνατότητες που υπήρχαν για να εξασφαλίσει δανεικά και να παραδώσει το πρόβλημα στην επόμενη κυβέρνηση.

 

"Με το σωστό περιεχόμενο..."

 

Η αναβλητικότητα και εν πολλοίς η άρνηση της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει το πρόβλημα δημιούργησε ένα νέο πρόβλημα, απότοκο του πρώτου: την αναξιοπιστία και την αβεβαιότητα. Η επιδείνωση της ύφεσης, σε συνδυασμό με την έλλειψη πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπισή της, οδήγησαν την οικονομία σε ακόμη μεγαλύτερη ύφεση. Αυτός ο φαύλος κύκλος δημιούργησε κλίμα ανασφάλειας, περιόρισε την κατανάλωση, ακόμη και γι' αυτούς που δεν είχαν άμεσο πρόβλημα, έκλεισε καταστήματα και παρήγαγε ανεργία. Όμως η κυβέρνηση, όπως δήλωνε και ο ίδιος ο Πρόεδρος την Τετάρτη (14/11) έδινε περισσότερη σημασία στο σωστό περιεχόμενο: "το περιεχόμενο μιας συμφωνίας για τη διάσωση της κυπριακής οικονομίας είναι καθοριστικότερη παράμετρος από τον παράγοντα του χρόνου". Η δήλωση αυτή του Χριστόφια καταδείκνυε ότι η κυβέρνηση δεν είχε συναίσθηση της τραγικότητας των στιγμών.

 

Τη θέση του ΑΚΕΛ για "μνημόνιο με το σωστό περιεχόμενο" την υιοθέτησε και ο υποψήφιος του κόμματος για την προεδρία, Σταύρος Μαλάς. Μάλιστα, το επιτελείο Μαλά άρχισε εκστρατεία να πείσει την κοινή γνώμη ότι θα ήταν καλύτερα να την βγάλουμε χωρίς μνημόνιο, όχι μόνο μέχρι τις εκλογές, αλλά μέχρι το ερχόμενο καλοκαίρι! Την Παρασκευή (16/11) το ΑΚΕΛ διαβεβαίωνε στις τηλεοπτικές συζητήσεις ότι από επαφές που είχε στην ΕΕ, είχε διαπιστώσει πως η Γερμανία δεν ήταν πρόθυμη να εγκρίνει μνημόνιο πριν τις εκλογές στη χώρα, οπόταν έπρεπε να βρούμε χρήματα για να συντηρηθούμε μέχρι να υπάρξει θετική συγκυρία στην Ευρώπη.

 

"Ποινικές ευθύνες"

 

Αυτοί που γνώριζαν, δηλαδή ο υπουργός Οικονομικών Βάσος Σιαρλή και ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Πανίκος Δημητριάδης, ανέλαβαν πρωτοβουλία να ξυπνήσουν το Κόμμα από τον λήθαργο για να μπορέσει να δει την πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, αναζήτησαν και εξασφάλισαν τη στήριξη του ηγέτη της αντιπολίτευσης Νίκου Αναστασιάδη.

 

Όταν στα κανάλια οι εκπρόσωποι του ΑΚΕΛ δημιουργούσαν αντιμνημονιακό κλίμα, ο Αναστασιάδης υπέγραφε (Παρασκευή 16/11) μια σκληρή επιστολή προς τον Πρόεδρο Χριστόφια, με την οποία τον καλούσε ν' αναλάβει τις ευθύνες του και τον προειδοποιούσε ότι θα αναζητούσε όχι μόνο πολιτικές αλλά και ποινικές ευθύνες από μια ενδεχόμενη κατάρρευση της οικονομίας. Ο ΔΗΣΥ ήταν ενήμερος για απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) να διακόψει τη ρευστότητα στις κυπριακές τράπεζες, αν μέχρι τις 20 Ιανουαρίου δεν υπήρχε συμφωνημένο μνημόνιο. Η εξέλιξη αυτή ήταν τρομακτική και ισοδυναμεί με τη διακοπή του οξυγόνου σ' έναν ασθενή που βρίσκεται στην εντατική.

 

"Μετράμε μέρες"

 

Το απόγευμα της Παρασκευής ο Πανίκος Δημητριάδης ζήτησε και συνάντησε τον Αναστασιάδη και τον ενημέρωσε για τη δραματικότητα των στιγμών. Ο Δημητριάδης πληροφόρησε τον ηγέτη της αντιπολίτευσης ότι λόγω της εκκρεμότητας στο ζήτημα της κεφαλαιοποίησης, οι αντοχές του τραπεζικού τομέα ήταν οριακές και η μόνη θεραπεία ήταν η άμεση συμφωνία για την υπογραφή μνημονίου. Χωρίς συμφωνία για μνημόνιο οι τράπεζες δεν θα μπορούσαν να αντέξουν περισσότερο από μερικές εβδομάδες, αν όχι μέρες.

 

Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ επέδωσε στον διοικητή αντίγραφο της επιστολής που είχε στείλει στον Χριστόφια και συνοδευτική επιστολή προς τον ίδιο, καθιστώντας τον συνυπεύθυνο για τον θανάσιμο κίνδυνο που αντιμετώπιζε η οικονομία. Οι Αναστασιάδης και Δημητριάδης συμφώνησαν και ενημέρωσαν τα ΜΜΕ στο ότι επείγει η υπογραφή μνημονίου. Ο Δημητριάδης, με τη σειρά του, ενημέρωσε γραπτώς τον Χριστόφια για τις αποφάσεις της ΕΚΤ και ότι δεν έπρεπε να φύγει η τρόικα από την Κύπρο χωρίς συμφωνία.

 

Το Σάββατο οι συνομιλίες της τρόικας με την πολιτική διαπραγματευτική ομάδα κατέρρευσαν. Η κυβέρνηση δημιούργησε κλίμα σαν κι αυτό του Μπούργκενστοκ και τροφοδοτούσε την κοινή γνώμη με φοβικές πληροφορίες ότι η τρόικα "θα βάλει χέρι στο αέριο" και θα ακυρώσει την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Νεοκλής Συλικιώτης συγκρούστηκε και με την τρόικα και με τους τεχνοκράτες του υπουργείου Οικονομικών, οι οποίοι άφησαν άριστες εντυπώσεις για τις γνώσεις και τις ικανότητές τους. Παρά την εμπιστευτικότητα των συζητήσεων, τα μέλη της κυβέρνησης διέρρεαν ακόμη και διαλόγους που γίνονταν στα ΜΜΕ, δημιουργώντας αρνητική εικόνα για τις προθέσεις των εκπροσώπων των δανειστών.

Η τρόικα αποφάσισε να κλείσει τις συνομιλίες και να φύγει από την Κύπρο. Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας της τρόικας στην Κύπρο Μάρτεν Φέρβεϊ επικοινώνησε με τον Όλι Ρεν, ο οποίος ανέλαβε την πολιτική ευθύνη και έδωσε οδηγίες στην τρόικα να παραμείνει ακόμη μερικές μέρες.

 

 

 

Κίνηση ματ της Κεντρικής

 

Το περασμένο Σαββατοκύριακο δημοσιεύτηκαν στον "Πολίτη" οι πληροφορίες για την απόφαση της ΕΚΤ σχετικά με τη ρευστότητα και το παρασκήνιο των επαφών Αναστασιάδη - Δημητριάδη. Στην Κεντρική Τράπεζα σήμανε καμπανάκι συναγερμού. Η αγωνία ήταν πώς θα ξεκινούσε η μέρα τη Δευτέρα το πρωί, χωρίς συμφωνία και τι επιπτώσεις θα είχε αυτό στις τράπεζες. Ήδη, όλη την εβδομάδα υπήρχε εκροή καταθέσεων από τη Λαϊκή Τράπεζα. Εάν επικρατούσε ο πανικός και έσπευδε ο κόσμος να σηκώσει τις καταθέσεις του, το πρόβλημα θα αντανακλούσε σε όλο το τραπεζικό σύστημα και θα επερχόταν ένα συνολικό "μπλακ-άουτ" στην οικονομία.

 

Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή ο διοικητής της Κεντρικής Πανίκος Δημητριάδης και ο υπουργός Οικονομικών Βάσος Σιαρλή πήραν τα πράγματα απάνω τους και έκλεισαν, την Κυριακή, συμφωνία με την τρόικα για τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Η συμφωνία ανακοινώθηκε στα ΜΜΕ το βράδυ της Κυριακής. Η συμφωνία ήταν μια έκπληξη για όλους και μια κίνηση ματ στο πλάνο του ΑΚΕΛ για εκλογές χωρίς μνημόνιο και έπαιζε επικοινωνιακά το σενάριο του ναυαγίου. Η συμφωνία για τον χρηματοπιστωτικό τομέα και η ανακοίνωσή της ενίσχυσε το κλίμα εμπιστοσύνης προς τις τράπεζες, ενώ έδωσε ώθηση στις συνομιλίες για τα υπόλοιπα ζητήματα.

 

Κλίμα ναυαγίου

 

Η Δευτέρα ξεκίνησε αισιόδοξα, με δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου, ο οποίος χαιρέτησε τη συμφωνία για τις τράπεζες. Όμως, μέχρι το βράδυ η κατάσταση εκτροχιάστηκε, με την κυβερνητική πλευρά να επιμένει στις επιλεγμένες διαρροές πληροφοριών και να δημιουργεί κλίμα ναυαγίου. Η κυβέρνηση ήταν κομμένη στα δύο: Από τη μια ήταν ο Βάσος Σιαρλή μαζί με τους τεχνοκράτες του υπουργείου Οικονομικών και από την άλλη τα μέλη της ΚΕ του ΑΚΕΛ με ηγέτη τον Συλικιώτη να αντιστέκονται με φραστικές επιθέσεις προς την τρόικα, οι οποίες διέρρεαν στα ΜΜΕ σαν δείγματα τσαμπουκά στις αξιώσεις των ξένων που ήθελαν να βάλουν χέρι στο αέριο.

 

Οι συνομιλίες συνεχίστηκαν όλη την Τρίτη και αναμενόταν συμφωνία ή ναυάγιο. Το βράδυ της Τρίτης ο Χριστόφιας πήγε σε εγκαίνια στον Ψευδά και έσυρε ξανά τις κόκκινες γραμμές του, όμως άφησε και κάποια ελπίδα για συμφωνία και συναίνεση με τα κόμματα: "Είμαι σίγουρος ότι στο τέλος της ημέρας αντί να βρισκόμαστε αντιμέτωποι ο ένας προς τον άλλο για λόγους σκοπιμότητας του καθενός, θα πρέπει να μονιάσουμε για να δούμε πώς αντιμετωπίζουμε αυτά τα τεράστια προβλήματα για τον τόπο. Είναι εθνική ανάγκη".

 

Το φιάσκο των αρχηγών

 

Η πιο σημαντική μέρα ήταν η Τετάρτη. Ήταν τελεσίδικα η τελευταία μέρα της τρόικας στην Κύπρο και όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στη σύσκεψη των αρχηγών στο Προεδρικό. Ο Χριστόφιας κάλεσε τους ηγέτες των κομμάτων για να τους ενημερώσει και να ζητήσει τις απόψεις τους. Σύμφωνα με πληροφορίες από το περιβάλλον του, ο Χριστόφιας άρχισε να κλονίζεται από τον φόβο για ένα νέο Μαρί με θύμα ολόκληρη την οικονομία. Η στρατηγική του ήταν να εκμαιεύσει πίεση από το συμβούλιο αρχηγών για να αποδεχτεί το μνημόνιο υπό διαμαρτυρία. Ο Νίκος Αναστασιάδης, έχοντας υπόψη και προηγούμενες εμπειρίες, πήγε στη σύσκεψη με αντίθετη στρατηγική από εκείνην του Χριστόφια: Να πει η κυβέρνηση στην αντιπολίτευση τι θέλει. Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ ανέγνωσε στη σύσκεψη νέα επιστολή προς τον Πρόεδρο με την οποία του ζητούσε να τοποθετηθεί γραπτώς για την κατάσταση της οικονομίας και για το σχέδιο που είχε για τη διαχείρισή της. Με την πρόταση Αναστασιάδη συμπορεύτηκαν και οι υπόλοιποι. Ο Χριστόφιας εκνευρίστηκε, έχασε τον έλεγχο της σύσκεψης, είπε πως δεν θα υπέγραφε, τσαντίστηκε με τον Σιαρλή και τα έβαλε με τον Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας. Στη σύσκεψη ο Σιαρλή είπε πως υπήρχε ο κίνδυνος, αν φύγει η τρόικα, να μην επιστρέψει και δεν ήταν σε θέση να απαντήσει αν οι συνομιλίες συνεχίζονταν ή είχαν διακοπεί.

 

Αυτό το μπάχαλο βγήκε στη δημοσιότητα και δημιούργησε μια άκρως αρνητική κατάσταση. Στο Προεδρικό αφού ηρέμησαν, αποφάσισαν να γυρίσουν το κλίμα, εξαγγέλλοντας συνέχιση των συνομιλιών με την τρόικα. Ύστερα από πολύωρες συσκέψεις έκαναν αντιπροτάσεις, αναζητώντας τρόπους να χρυσώσουν το χάπι. Το βράδυ της Τρίτης το σκηνικό μεταφέρθηκε στο Χίλτον, όπου ο Σιαρλή, ο Στεφάνου και ο Τίτος Χριστοφίδης, χωρίς τον Συλικιώτη, παρέθεσαν δείπνο στην τρόικα και προσπάθησαν να κλείσουν τις εκκρεμότητες.

 

Γύρω στα μεσάνυχτα ενημέρωσαν τον Χριστόφια, ο οποίος είχε πάει στις Βρυξέλες, ότι στο σημείο που έφτασαν οι διαπραγματεύσεις ήταν το καλύτερο που θα μπορούσαν να πετύχουν. Ο Χριστόφιας ανέβαλε και πάλι τις αποφάσεις για την επομένη, προσδοκώντας ότι θα έβρισκε πολιτική στήριξη από τις Βρυξέλλες.

 

Η υστάτη στιγμή

 

Την Πέμπτη το πρωί το μπάχαλο της προηγούμενης μέρας και η αναχώρηση της τρόικας χωρίς συμφωνία επέδρασε αρνητικά στην αγορά. Από νωρίς παρατηρήθηκαν σημαντικές εκροές καταθέσεων από τη Λαϊκή Τράπεζα. Ενημερώθηκε ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος συμμετείχε στη συνεδρία του δ.σ. της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ο Δημητριάδης πήρε στο τηλέφωνο τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ Νίκο Αναστασιάδη και τον ενημέρωσε ότι επιβάλλεται η υπογραφή μνημονίου για να σταματήσει η αιμορραγία. Ο Αναστασιάδης είχε ήδη εξαγγείλει δημοσιογραφική διάσκεψη για να δώσει στη δημοσιότητα τις επιστολές του προς τον Χριστόφια, ασκώντας του περαιτέρω πίεση να πάρει αποφάσεις.

 

Ο Δημητριάδης επικοινώνησε και με τον Χριστόφια τις Βρυξέλλες και του είπε ότι αιμορραγεί η Λαϊκή Τράπεζα και μόνο η εξαγγελία συμφωνίας για το μνημόνιο μπορεί να τη σταματήσει. Αν αυτό δεν γινόταν άμεσα, θα συμπαρέσυρε μαζί της και τις υπόλοιπες τράπεζες και η κυπριακή οικονομία θα κατέρρεε. Ο Χριστόφιας, που δεν βρήκε καμιά κατανόηση ούτε από τις Βρυξέλλες, προ του μεγαλύτερου φόβου να ζήσει ένα νέο Μαρί με τρομακτικά μεγαλύτερες διαστάσεις από εκείνο της 11ης Ιουλίου 2011, νίκησε τη φοβία του μνημονίου και υπέγραψε την ανακοίνωση για σχεδόν συμφωνία με την τρόικα.

 

Νηνεμία

 

Απ' εκεί και μπρος τα πράγματα πήραν την πορεία τους. Ο Αναστασιάδης ματαίωσε τη δημοσιοποίηση της αλληλογραφίας και το απόγευμα η Βουλή ενέκρινε άλλα τρία δις κρατικές εγγυήσεις για να μπορέσουν οι τράπεζες να αντλήσουν ρευστότητα. Το βράδυ της Πέμπτης, λίγο πριν τα δελτία ειδήσεων, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη συμφωνία με την τρόικα. Την Παρασκευή οι αγορές ηρέμησαν, οι εκροές σταμάτησαν και η κατάσταση σταθεροποιήθηκε.

 

Μετά τις ανακοινώσεις η συνέχεια είναι δύσκολη, αλλά τυπική. Το μνημόνιο είναι πλέον μια πραγματικότητα. Στο Eurogroup μπορεί να μας σφίξουν ακόμη λίγο, στα κοινοβούλια των χωρών που θα ψηφίσουν μπορεί να μας υποβάλουν κι άλλους όρους, όμως η κατάσταση έφυγε πια από τα χέρια της κυβέρνησης και ό,τι της εγκρίνουν είναι πια εκ των πραγμάτων υποχρεωμένη να το δεχτεί.

 

Το πιο σημαντικό κεκτημένο είναι ότι οι τράπεζες θα ανακεφαλαιοποιηθούν, η εμπιστοσύνη αποκαταστάθηκε, οι κάνουλες της ρευστότητας θ' ανοίξουν και το σύστημα δεν κινδυνεύει πια με κατάρρευση. Και η κοινωνία θα πληρώσει το κόστος της αναποφασιστικότητας της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει έγκαιρα και αποτελεσματικά την κατάσταση.

 

 

Βασιλείου: "Να σηκώσουμε τα μανίκια πάνω"

 

Ο πρώην Πρόεδρος Γιώργος Βασιλείου πήρε εξαρχής φιλομνημονιακή στάση και τοποθετήθηκε ενάντια στην υπονόμευση του τραπεζικού συστήματος, διότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό. Οι τράπεζες είναι ένα ζωτικό όργανο της οικονομίας και πρέπει να το σώσουμε, διαφορετικά δεν υπάρχει οικονομία.

 

Ο Γιώργος Βασιλείου δήλωσε στον "Π" ότι έχουμε πια ξεπεράσει τον κίνδυνο. "Το τραπεζικό σύστημα βρέθηκε μια ανάσα πριν την κατάρρευση, αλλά τώρα θεωρείται ασφαλές. Το πρόβλημα των τραπεζών θα επιλυθεί οριστικά με την ανακεφαλαιοποίησή τους μετά την υπογραφή του μνημονίου, όμως η ανακοίνωση τής κατ' αρχήν συμφωνίας έχει ξεμπλοκάρει το σύστημα παραχώρησης ρευστότητας και δεν συντρέχει πια κανένας λόγος ανησυχίας".

 

Σύμφωνα με τον κ. Βασιλείου, το πρόβλημα της οικονομίας προκλήθηκε μεν από εξωγενείς παράγοντες, όμως πήρε διαστάσεις κρίσης λόγω της αρνητικής ψυχολογίας. Ο κόσμος σταμάτησε να ξοδεύει και αυτό λειτούργησε σαν φαύλος κύκλος που επέφερε ύφεση, κλείσιμο καταστημάτων και ανεργία.

 

Όλα αυτά είναι μεν δυσάρεστα, αλλά έχουν γίνει. Το ζήτημα είναι τι πρέπει να γίνει τώρα. Ο κ. Βασιλείου αντιμετωπίζει τις εξελίξεις με αισιόδοξη προσέγγιση.

"Ενώ ο κυπριακός λαός ήταν χωρισμένος σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς, από σήμερα είναι όλοι μνημονιακοί. Αν υπάρξουν κόμματα και υποψήφιοι που νομίζουν ότι θα κάνουν κέρδη με αντιμνημονιακή ρητορική, ας το κάνουν. Κακό του κεφαλιού τους".

 

Ο κ. Βασιλείου αναφέρει πως έχουμε ύψιστο καθήκον ως κυβέρνηση, κόμματα και κοινωνία να μην ακολουθήσουμε το κακό παράδειγμα της Ελλάδας. "Πρώτα απ' όλα πρέπει να εφαρμόσουμε μέχρι κεραίας, με αποφασιστικότητα και χωρίς υπεκφυγές αυτό που θα συμφωνήσουμε. Δεύτερο, να σηκώσουμε τα μανίκια πάνω και να πιάσουμε δουλειά. Να θυμηθούμε τι έγινε το '74 όταν χάσαμε ένα τεράστιο κομμάτι της οικονομίας μας, μειώθηκαν οι μισθοί και έγιναν περικοπές, αλλά ριχτήκαμε όλοι στη δουλειά και οικοδομήσαμε την Κύπρο".

 

Ο πρώην Πρόεδρος αναφέρει επίσης ότι με τη χρηματοδότηση του χρέους από τον ESM με χαμηλό επιτόκιο η κυβέρνηση δεν θα δανείζεται πλέον σε μηνιαία βάση από τις τράπεζες και τα χρήματα αυτά που απορροφούσε το κράτος θα γυρίσουν πίσω στην αγορά, με δάνεια στις επιχειρήσεις. "Έτσι θα έρθει η ανάπτυξη και όχι με διατάγματα της τρόικας, όπως νομίζουν ορισμένοι. Ελπίζω να έχουμε συνειδητοποιήσει ότι η τρόικα δεν ήρθε εδώ σαν εχθρός, αλλά για να μας βοηθήσει".

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

24/11/2012