Μακαριος Δρουσιώτης

Από τον Απρίλιο του 2011 η Κύπρος είναι αποκλεισμένη από τις αγορές ως αποτέλεσμα των συνεχών υποβαθμίσεων της κυπριακής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης. Παρά τις 19 υποβαθμίσεις από 16 Νοεμβρίου 2010 μέχρι 13 Μαρτίου 2012 και από τους τρεις κύριους οίκους αξιολόγησης, η κυβέρνηση δεν πήρε κανένα μέτρο για να σταματήσει αυτή την κατρακύλα και βρέθηκε στο σημείο που δεν μπορούσε να δανειστεί.

 

Λόγω της συνέχισης του χορού των υποβαθμίσεων που οδήγησαν την κυπριακή οικονομία στην κατηγορία "σκουπίδια", η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δεν μπορούσε να δεχτεί τα κυπριακά ομόλογα ως εγγυήσεις για την παραχώρηση ρευστότητας στις κυπριακές τράπεζες. Το τραπεζικό σύστημα, λόγω της έκθεσής του στην Ελλάδα, αλλά και του κουρέματος του ελληνικού χρέους, άρχισε να προκαλεί τριγμούς σε ολόκληρη την οικονομία. Η κατάσταση επιδεινώθηκε στο δεύτερο μισό αυτού του χρόνου, λόγω των πιεστικών αναγκών των τραπεζών για ρευστότητα και την αδυναμία του κράτους να τις στηρίξει, για να φτάσουμε τελικά μια ανάσα πριν τη συνολική κατάρρευση της οικονομίας.

 

Στη συνέντευξή του στον "Π" την περασμένη Κυριακή, ο τέως διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Αθανάσιος Ορφανίδης, αποκάλυψε ότι στις 17 Απριλίου 2012 διευθέτησε επίσημη συνάντηση στη Φρανκφούρτη του υπουργού Οικονομικών Βάσου Σιαρλή με την ΕΚΤ στην οποία συζήτησαν το πρόβλημα της Κύπρου. Στη συνάντηση εκείνη ο Σιαρλή δεσμεύτηκε ότι μέχρι το τέλος Μαΐου η κυβέρνηση θα υλοποιούσε μια δέσμη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης. Αν το πετύχαινε αυτό, η ΕΚΤ θα εξακολουθούσε να δέχεται τα ομόλογα της Κύπρου ως εξασφάλιση, παρά το ότι είχε υποβαθμιστεί στην κατηγορία σκουπίδια.

 

Το σκεπτικό ήταν πως οι υποβαθμίσεις οφείλονταν στην αδυναμία της κυβέρνησης να στηρίξει τις τράπεζες, λόγω της κακής δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας. Εάν η κυβέρνηση έπαιρνε μέτρα για διόρθωση των δημοσιονομικών της, τότε η ΕΚΤ, κατ' εξαίρεση, θα δεχόταν τα κρατικά ομόλογα της Κύπρου. Σημειώνεται ότι τέτοια παρέκκλιση έδωσε η ΕΚΤ στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και στην Ισπανία, που είχαν μεγαλύτερα και σοβαρότερα δημοσιονομικά προβλήματα απ' ό,τι η Κύπρος.

 

Σύμφωνα με την πληροφόρηση που έχει ο "Π", ο Σιαρλή διαβεβαίωσε την ΕΚΤ ότι αμέσως μετά την επιστροφή του στην Κύπρο θα άρχιζε διαβουλεύσεις με τα κόμματα και τα συνδικάτα για τη διαμόρφωση ενός πακέτου μέτρων, με την εφαρμογή του οποίου το έλλειμμα θα μειωνόταν στο 2,5%, όπως ήταν και η δέσμευση που είχε αναλάβει η κυβέρνηση έναντι της ΕΕ. Το μέγεθος των εξοικονομήσεων ήταν της τάξης των 175 εκ. ευρώ.

 

Υπόσκαψη Χριστόφια

 

Την προσπάθεια αυτή την είχε αρχίσει ο Κίκης Καζαμίας, ο οποίος παραιτήθηκε επικαλούμενος λόγους υγείας και ανέλαβε να τη συνεχίσει ο διάδοχός του, Βάσος Σιαρλή. Στις πρώτες του δηλώσεις (2/4) ως υπουργός Οικονομικών, ο Σιαρλή υπενθύμισε τη δέσμευση που είχε αναλάβει η Κύπρος για μείωση του ελλείμματος στο 2,5% μέχρι το τέλος του 2012 και είπε πως είχε τη στήριξη του Χριστόφια να προχωρήσει στη λήψη μέτρων.

 

Στις 3 Απριλίου, μετά από συνάντηση με τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ Νίκο Αναστασιάδη, ο Σιαρλή δήλωσε ότι "το υπουργείο Οικονομικών έχει ετοιμάσει σειρά μέτρων ώστε το δημοσιονομικό έλλειμμα να μην υπερβεί το μισό δισεκατομμύριο ευρώ και ότι "από αύριο το υπουργείο αρχίζει τον διάλογο με τα κόμματα και τους κοινωνικούς εταίρους".

Στις 17 Απριλίου παρουσίασε την πρότασή του στην ΕΚΤ στη Φρανκφούρτη, και όταν επέστρεψε στην Κύπρο το υπουργείο Οικονομικών άρχισε να προετοιμάζει το πακέτο μέτρων, το οποίο έπρεπε να εγκριθεί από τη Βουλή μέχρι τα τέλη Μαΐου. Στις 28 Μαΐου 2012, ο Σιαρλή είχε συνάντηση με τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ Νίκο Αναστασιάδη και τον ενημέρωσε για το πακέτο μέτρων. "Η επιθυμία μας και η ελπίδα μας είναι ότι θα είμαστε έτοιμοι εντός των ημερών", είπε μετά τη συνάντηση, και υπενθύμισε ότι η κυβέρνηση "έχει δεσμευθεί ότι θα μειώσει το έλλειμμα στο 2,5% του ΑΕΠ από 6,3% το 2011".

 

Ο Αναστασιάδης χαιρέτισε την προσπάθεια του υπουργού Οικονομικών: "Η γραμμή θα είναι κοινή με την κυβέρνηση και η προσπάθεια θα είναι από κοινού και χαίρομαι γιατί με τον υπουργό υπάρχει μια συναντίληψη ως προς τους τρόπους και τις μεθόδους που πρέπει να ακολουθήσουμε προκειμένου να ξαναδώσουμε ελπίδα".

Όταν ο Χριστόφιας άκουσε για συναντίληψη μεταξύ κυβέρνησης και ΔΗΣΥ αντέδρασε και άρχισε να υπονομεύει την προσπάθεια του υπουργού του. Την επομένη (29/5), ο Σιαρλή είχε προγραμματισμένη συνάντηση με τους κοινωνικούς εταίρους για να τους παρουσιάσει τις προτάσεις του για την ΑΤΑ. Με παρέμβαση του Προεδρικού η συζήτηση ματαιώθηκε. Ο Βάσος Σιαρλή ανακοίνωσε ότι η έναρξη του διαλόγου για την ΑΤΑ αναβαλλόταν "για διαδικαστικούς λόγους". Δεν έγινε ποτέ.

 

Ο Σιαρλή, έχοντας υπόψη ότι διακυβευόταν η αξιοπιστία του ιδίου και της χώρας έναντι της ΕΚΤ, δήλωσε την ίδια μέρα (29/5) ότι "ο χρόνος είναι πολύ πιεστικός", ότι είχε συνείδηση του χρόνου που "πάει να λείψει" και ότι ήταν αισιόδοξος πως "εντός της εβδομάδας θα είμαστε σε θέση να δώσουμε στοιχεία για τα μέτρα που προτείνουμε".

 

Η 31η Μαΐου ήταν η καταληκτική ημερομηνία του χρονοδιαγράμματος που είχε συμφωνήσει με την ΕΚΤ. Ο Σιαρλή είχε έτοιμα τα μέτρα και μιλώντας στο Τρίτο Πρόγραμμα του ΡΙΚ είπε ότι "εντός της ημέρας θα εκδοθεί ανακοίνωση για το νέο πακέτο μέτρων μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος."

Αντιδρώντας ο Χριστόφιας, έδωσε οδηγίες στον Στεφάνου να ακυρώσει δημόσια τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει ο Σιαρλή: "Ο υπουργός Οικονομικών είπε σήμερα ότι αργότερα θα έκανε δήλωση και αυτή θα αφορούσε, όχι δήλωση για τα μέτρα, αλλά αυτό που θα έλεγε -ωστόσο είμαι εντεταλμένος να το αναφέρω εγώ- είναι πως το υπουργείο Οικονομικών εργάζεται εντατικά στο θέμα των μέτρων και πολύ σύντομα αυτά θα είναι έτοιμα και θα ανακοινωθούν"! Στην πραγματικότητα ο Χριστόφιας μπλόκαρε την προσπάθεια και τα μέτρα ουδέποτε ανακοινώθηκαν.

 

 

Δημόσιο άδειασμα Σιαρλή

 

Στις 2 Ιουνίου ο Χριστόφιας έδωσε την περιβόητη συνέντευξη Τύπου για τον τέταρτο χρόνο της διακυβέρνησής του, στη διάρκεια της οποίας ακύρωσε επιδεικτικά τη συμφωνία ΕΚΤ - Σιαρλή:

 

"Ποιος καθορίζει την πολιτική ενός κράτους, όπου το Σύνταγμα καθορίζει ότι είναι προεδρικό σύστημα με εκτελεστικές εξουσίες από τον Πρόεδρο; Ο κάθε υπουργός ξεχωριστά ή οι μανδαρίνοι των υπουργείων, επιτέλους; Όταν ο Πρόεδρος έχει δει στα μάτια τον κυπριακό λαό πολλές φορές και του είπε ότι δεν θα λάβουμε άλλα μέτρα τα οποία θα πλήξουν τους εργαζόμενους, δεν ήταν φρούδα αυτά που έλεγε. Και αυτός ο Πρόεδρος αυτά που λέει τα εννοεί. Γι' αυτό δεν επέτρεψα και δεν θα επιτρέψω να ξαναφορτωθούν τα βάρη πάνω στους εργαζόμενους. Και μάλιστα χωρίς κοινωνικό διάλογο. Κατά συνέπεια, εσείς είδατε κάποια μέτρα; Γιατί σχολιάζετε μέτρα που δεν είδατε; Άμα δείτε μέτρα, τότε να τα σχολιάσετε. Εάν γίνονται διεργασίες και διάλογος εντός μιας κυβέρνησης, θα μας απαγορευτεί και αυτό; Κάνουμε διάλογο με τους υπουργούς μας, κάνουμε σχεδιασμούς, και βεβαίως εάν δεν αρέσουν στον Πρόεδρο αυτοί οι σχεδιασμοί, που είναι ο καθ' ύλην υπεύθυνος και του φορτώνουν μάλιστα και κατηγορίες περί δολοφονίας ανθρώπων, λοιπόν, αυτός ο Πρόεδρος μπορεί να τους σταματήσει. Και αυτός ο Πρόεδρος το κάνει. Και θέλω να διαβεβαιώσω τον κόσμο ακόμη μία φορά, και τους δημόσιους υπαλλήλους, ότι ούτε τα εφάπαξ τους κινδυνεύουν, ούτε οι συντάξεις τους κινδυνεύουν, ούτε θα ληφθούν άλλα μέτρα που θα κουτσουρεύουν τα δικαιώματα των εργαζομένων. Τελεία και παύλα. Όσο τουλάχιστον είμαι εγώ Πρόεδρος".

 

Οι δηλώσεις αυτές του Χριστόφια έδωσαν τέλος στην προσπάθεια να δεχτεί η ΕΚΤ τα κυπριακά ομόλογα. Η ΕΚΤ ήταν πρόθυμη να δεχτεί τη διευθέτηση όπως είχε πράξει και με άλλες χώρες, νοουμένου ότι η κυβέρνηση θα έπαιρνε μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης, για τα οποία είχε δεσμευτεί ο Σιαρλή. Με τις δηλώσεις του ο Χριστόφιας έστειλε στην ΕΚΤ το μήνυμα ότι εκείνος κάνει κουμάντο στην οικονομία και ότι δεν επρόκειτο να επιτρέψει στον υπουργό Οικονομικών να εφαρμόσει τα μέτρα που είχε υποσχεθεί.

 

Στην ίδια συνέντευξη ο Πρόεδρος Χριστόφιας αμφισβήτησε ότι η Κύπρος είχε δημοσιονομικό πρόβλημα και με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο απέρριψε κάθε προσπάθεια προσαρμογής:

 

"Δήλωσε ο υπουργός των Οικονομικών ότι με βάση τα δεδομένα του πρώτου τριμήνου μάς λείπουν 150 μέχρι 200 εκατ. για να καλύψουμε τον στόχο του 2,5% δημοσιονομικό έλλειμμα. Ο χρόνος έχει 12 μήνες. Λοιπόν, εγώ έχω υπομονή παραπάνω από τον Σιαρλή. Διότι είμαι και πολιτικό πρόσωπο. Ο φίλος μου ο Βάσος είναι ένας καλός χρήστης των οικονομικών, αλλά δεν έχει την πολιτική εμπειρία που έχω εγώ. Κι εγώ θεωρώ ότι μπορούμε να τον καλύψουμε χωρίς τα μέτρα τα οποία κυκλοφορούν και κάνουν τους δημόσιους υπαλλήλους να ζητούν πρόωρη αφυπηρέτηση διότι φοβούνται ότι θα χάσουν τον 13ο, ότι θα χάσουν τα εφάπαξ και λοιπά. Τέτοιο θέμα δεν υπάρχει. Πιστεύω, λοιπόν, ότι χρειάζονται κάποια μέτρα, αλλά γιατί πάντα όταν στρέφουμε το μάτι μας ή τη σκέψη μας σε μέτρα, πάμε στους εργαζόμενους; Εγώ ακούω ότι υπάρχουν 400 εκατ. ανείσπρακτοι φόροι. Γιατί μόνο στις περικοπές και δεν πάμε στα έσοδα που έπρεπε να υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν;".

 

Πρόσκληση στην τρόικα

 

Στις 30 Ιουνίου ήταν η καταληκτική ημερομηνία ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, λόγω του ελληνικού κουρέματος, και η Λαϊκή χρειαζόταν 1,8 δις. Εάν τα χρεόγραφα της κυβέρνησης γίνονταν αποδεχτά από την ΕΚΤ θα μπορούσε να αντλήσει αμέσως η τράπεζα τα 1,8 δις, χωρίς κανένα πρόβλημα. Αυτός ήταν και ο λόγος του χρονοδιαγράμματος του τέλους Μαΐου για την εφαρμογή των μέτρων.

 

Ωστόσο, με τις δηλώσεις του ο Χριστόφιας έκλεισε την όποια προοπτική αποδοχής των χρεογράφων της Κυπριακής Δημοκρατίας από την ΕΚΤ. Στην ουσία, με τις δηλώσεις της 2ας Ιουνίου 2012 έκλεισε το παράθυρο χρηματοδότησης της οικονομίας από την ΕΚΤ και άνοιγε την πόρτα στην τρόικα και το μνημόνιο.

 

Ο Χριστόφιας ήταν σχεδόν βέβαιος ότι θα εξασφάλιζε δάνειο από την Κίνα. Ο Άντρος Κυπριακού είχε επισκεφθεί τον Απρίλιο το Πεκίνο και επιστρέφοντας έφερε θετικό μήνυμα από το ΚΚ της Κίνας. Το Προεδρικό είχε προσδοκίες για ένα τεράστιο δάνειο από την Κίνα, με το οποίο, όχι μόνο θα κάλυπτε τις ανάγκες της, αλλά θα χρηματοδοτούμε και την ανάπτυξη για να διεκδικήσει με αξιώσεις τις προεδρικές εκλογές.

 

Όταν πλησίασε το χρονοδιάγραμμα της 30ης Ιουνίου για τη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και δεν ερχόταν θετική απάντηση από την Κίνα, ο Χριστόφιας έστειλε στο Πεκίνο, στις 24 Ιουνίου, τον υπουργό Εμπορίου Νεοκλή Συλικιώτη και τον πρόεδρο της Λαϊκής Μιχαλάκη Σαρρή για να εξασφαλίσουν δάνειο ή εξαγορά της Λαϊκής από τους Κινέζους. Την ίδια μέρα, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα "Βήμα" της Αθήνας, χαρακτήριζε απαράδεκτο τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η τρόικα, με την επιβολή μέτρων κατά κρατών και λαών. "Το δανείζω και έρχομαι στη χώρα σχεδόν ως αποικιοκρατική δύναμη, δεν είναι καθόλου υποβοηθητικό".

 

Δύο μέρες μετά, στις 26 Ιουνίου 2012, όταν η επίσκεψη στην Κίνα απεδείχθη ότι ήταν μια απέλπιδα προσπάθεια, καθώς ο χρόνος ήταν πολύ περιορισμένος και τα ζητήματα πολύ περίπλοκα για να υπάρξουν γρήγορα αποτελέσματα, ο Χριστόφιας αποδέχτηκε να αποστείλει πρόσκληση στην τρόικα να επισκεφθεί την Κύπρο. Όμως, και πάλι, διαχειρίστηκε την πρόσκληση της τρόικας σαν κίνηση τακτικής για να κερδίσει χρόνο, καθώς είχε απευθυνθεί και στη Μόσχα ζητώντας δάνειο 5 δις ευρώ, με το οποίο λογάριαζε να καλύψει τις δημοσιονομικές ανάγκες και να απευθυνθεί στον μηχανισμό στήριξης, μόνο για τις τράπεζες.

 

Αυτή η ιστορία με το ρωσικό δάνειο κράτησε τέσσερις μήνες και ήταν η αιτία της κωλυσιεργού τακτικής στις συνομιλίες με την τρόικα. Στις 31 Οκτωβρίου 2012, ο Χριστόφιας έκανε το απελπισμένο τηλεφώνημα προς τον Πούτιν, ζητώντας επειγόντως αποτέλεσμα. Όταν χάθηκαν εντελώς οι ελπίδες για το δάνειο, στράφηκε την υστάτη προς την τρόικα, για να καταλήξουμε στο θρίλερ των τελευταίων ημερών, όταν το κράτος βρέθηκε μια ανάσα προ της στάσης πληρωμών.

 

Το τίμημα της "διαχείρισης" που έκανε προσωπικά ο Χριστόφιας ήταν η εμβάθυνση της κρίσης λόγω της αρνητικής ψυχολογίας, το κλείσιμο επιχειρήσεων, η εκτόξευση της ανεργίας στα ύψη και η διεύρυνση της τρύπας των τραπεζών, από τα 1,8 δις που ήταν οι αρχικές ανάγκες της Λαϊκής, στα 10 δις, λόγω και της οργανωμένης προσπάθειας της κυβέρνησης και της Κεντρικής Τράπεζας να διογκώσουν το πρόβλημα των τραπεζών για επικοινωνιακούς λόγους. Σημειωτέον ότι τα μέτρα που πρότεινε ο Σιαρλή τον Μάιο ήταν της τάξης των 175 εκ., ενώ τα μέτρα που περιλαμβάνονται στη μνημόνιο ανέρχονται στα 1,2 δις και το δάνειο που απαιτείται για να σταθεί στα πόδια της η οικονομία είναι 17 δις. Κοντολογίς, μετατρέψαμε μια δύσκολη αλλά διαχειρίσιμη οικονομική κρίση σε εθνική τραγωδία.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

23/12/2012