Μακαριος Δρουσιώτης

Τι άλλαξε από τον Ιανουάριο του 2003 έως τον Ιανουάριο του 2005 στα κατεχόμενα; Μια περιδιάβαση στο βόρειο τμήμα της Κύπρου αποκαλύπτει πολλά. Τότε η πλατφόρμα "Αυτή η χώρα είναι δική μας" μεσουρανούσε ξεσηκώνοντας τα πλήθη υπέρ της λύσης. Εβδομήντα χιλιάδες Τουρκοκύπριοι συγκεντρώθηκαν στις 14 του Γεννάρη στην Πλατεία Ινονού ανεμίζοντας δεκάδες χιλιάδες σημαιάκια της Ε.Ε. και καμιά της Τουρκίας. Όλοι, εντός και εκτός, θεωρούσαν ότι το κύριο εμπόδιο στη λύση ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς και πως μετά το ροκάνισμά του θα ανοίξει ο δρόμος για τη διευθέτηση του προβλήματος. Όλοι περίμεναν από το ΑΚΕΛ και τον Τάσσο Παπαδόπουλο να κάνει στη συνέχεια τα βήματα που απαιτούνταν για λύση στο Κυπριακό. Τα πράγματα, όμως, εξελίχθηκαν αλλιώς...

 

Η ανατροπή

 

Ιανουάριος 2005: Η εικόνα στο βόρειο μέρος της Κύπρου είναι εντελώς διαφορετική. Ο ενθουσιασμός του 2003 έσβησε. Κανένας δεν αισθάνεται ότι πρέπει να κατέβει ξανά στους δρόμους, όχι τόσο για το δικό τους "ναι" και το δικό μας "όχι" στο δημοψήφισμα, όσο για τη ραγδαία μεταβολή των συνθηκών στο βορρά, ως αποτέλεσμα των πολιτικών εξελίξεων στην Τουρκία και στην Κύπρο. Οι βασικοί παράγοντες που τους έβγαλαν στους δρόμους το 2002-2003 έχουν αλλάξει:

 

1. Η απομόνωση

 

Με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων οι Τουρκοκύπριοι βγήκαν από το καβούκι τους. Μπορούν να ζουν στο βορρά και να κάνουν τα ψώνια τους από τον νότο. Έχουν και τη φθήνια του βορρά και την πολυτέλεια του νότου. Μπορούν να ταξιδεύουν από την Τύμπου στην Τουρκία και από τη Λάρνακα με απευθείας πτήση στο Λονδίνο. Έχουν τη δυνατότητα να κάνουν σύνδεση για την Ευρώπη είτε μέσω του αεροδρομίου Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης (με κυπριακό διαβατήριο) είτε μέσω του Ελευθέριος Βενιζέλος των Αθηνών.

 

2. Η Οικονομία

 

Η οικονομία στα κατεχόμενα δεν ήταν ποτέ καλύτερη. Το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε από 4.000 δολάρια πριν από δύο χρόνια στα 7.200 δολάρια φέτος. Ο πληθωρισμός από 240% που ήταν πριν από μερικά χρόνια έπεσε στο 11%. Τα σημάδια της ευμάρειας άρχισαν πλέον να γίνονται αισθητά. Τα πολυτελή καταστήματα ξεφυτρώνουν το ένα μετά το άλλο. Μόνο τον περασμένο μήνα ενεγράφησαν 1200 καινούρια αυτοκίνητα. Η ροή χρήματος οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Οι βασικότεροι είναι οι ακόλουθοι:

 

* Η Τουρκία αποζημίωσε με δύο δισεκατομμύρια δολάρια όσους έχασαν τα χρήματα τους από την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Η κρίση των τραπεζών ήταν η αιτία για την πρώτη διαδήλωση κατά του καθεστώτος.

 

* Η Κυπριακή Δημοκρατία συνδράμει στην οικονομία των κατεχομένων δια της εργοδότησης Τουρκοκυπρίων και με τις επισκέψεις Ελληνοκυπρίων στο βορρά, που ισοδυναμούν με ένα τουριστικό ρεύμα της τάξης των 200.000 πενθήμερων επισκέψεων ετησίως.

 

* Τον περασμένο χρόνο η Τουρκία παραχώρησε στα κατεχόμενα 350 εκατομμύρια δολάρια για τη συντήρησή του. Το ένα τρίτο του πληθυσμού παίρνει μισθό ή κάποιο είδος επιδόματος από το "κράτος". Επίσης, όλα τα έργα ανάπτυξης χρηματοδοτούνται από την Άγκυρα.

 

* Η μεγαλύτερη ροή κεφαλαίου προέρχεται από τη ραγδαία ανάπτυξη στον τομέα των κατασκευών. Μέσα σε ένα μόνο χρόνο οι βόρειες ακτές της Κερύνειας έγιναν αγνώριστες. Σύμφωνα με τον Σερντάρ Ντενκκτάς μόνο τον τελευταίο χρόνο πωλήθηκαν 7000 σπίτια σε ξένους. Η ανάπτυξη μεταφέρεται τώρα στην περιοχή από τα βόρεια της Αμμοχώστου μέχρι την Καρπασία. Η ανάπτυξη αυτή γίνεται κυρίως από Βρετανούς, Τούρκους και Ισραηλίτες. Οι Τουρκοκύπριοι πουλούν περιουσίες που ανήκουν σε Ελληνοκύπριους, ενώ ο πλούτος που παράγεται διοχετεύεται στην αγορά. Η έλλειψη λύσης και σοβαρού κράτους έχει ως συνέπεια την άναρχη ανάπτυξη. Οι φυσικές ομορφιές που διασώθηκαν λόγω της στασιμότητας που υπήρχε χάνονται, ενώ οικοδομούνται οικισμοί οπουδήποτε, ακόμη και σε αρχαιολογικούς χώρους.

 

3. Ο Ντενκτάς και ο στρατός

 

Ο Ντενκτάς και ό,τι πρεσβεύει είναι πλέον παρελθόν. Η άνοδος του Ταλάτ στην εξουσία έφερε κάποιο αέρα ελευθερίας. Όμως ο στρατός είναι που έχει την εξουσία. Η διαφορά είναι πως η Τουρκία έκανε την παρουσία της στα κατεχόμενα πιο αδιάκριτη. Ο "πρέσβης" της Τουρκίας στα κατεχόμενα Καραχάν Αϊντάν, o οποίος υπηρέτησε ξανά στην Κύπρο και ήταν ο τοποτηρητής της Άγκυρας στα κατεχόμενα, εμφανίζεται τώρα να έχει καλές σχέσεις με την κοινωνία. Ο στρατός δεν κυκλοφορεί πολύ στους δρόμους, αλλά εξακολουθεί να ελέγχει την εξουσία. Για παράδειγμα, η βραχυκύκλωση της προσπάθειας για εντοπισμό ομαδικού τάφου στην περιοχή Τράχωνα οφείλεται σε παρεμβάσεις του τουρκικού στρατού. Ακόμη, η μη υλοποίηση της πολιτικής απόφασης του Ταλάτ να υπογράψει συμφωνία με τα Η.Ε. για την αποναρκοθέτηση της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, στο βόρειο μέρος της, οφείλεται και πάλι στην άρνηση του στρατού να συνεργαστεί. Η αστυνομία εξακολουθεί να υπάγεται στο στρατό, όπως και όλες οι υπηρεσίες για την εσωτερική ασφάλεια. Συμπερασματικά, ο στρατός έχει τον ίδιο ρόλο, αλλά παρενοχλεί πολύ λιγότερο τους Τ/Κ, οι οποίοι έχουν μια αίσθηση περισσότερης ελευθερίας.

 

4. Η Ευρωπαϊκή Ένωση

 

Οι Τ/Κ έχουν την ιδιαιτερότητα να είναι και Ευρωπαίοι πολίτες και υπήκοοι ενός καθεστώτος που ελέγχεται από την Τουρκία. Αυτή η "διπλή υπηκοότητα" εκτός από τα προβλήματα και τις περιπλοκές που δημιουργεί τους προσφέρει και πλεονεκτήματα:

* Με το διαβατήριο και την ταυτότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ισότιμοι Ευρωπαίοι πολίτες. Η Ε.Ε. προστατεύει το ευνοϊκό για τους ίδιους στάτους κβο. Για παράδειγμα, δεν μπορεί η κυπριακή κυβέρνηση να επιβάλει ολοκληρωτικό αποκλεισμό των κατεχομένων, κλείνοντας τα οδοφράγματα ή απαγορεύοντας τη ροή τουριστών στο βορρά. Με τον κανονισμό για την πράσινη γραμμή νομιμοποιήθηκε η είσοδος τουριστών από την Τύμπου, ενώ διεκδικούν το απευθείας εμπόριο και τις πτήσεις. Η οικονομική βοήθεια που ενέκρινε η Ε.Ε. είναι ασήμαντη σε σύγκριση με αυτά που τους δίνει η Τουρκία. Όμως έχει τεράστια συμβολική σημασία διότι θα τους παραχωρηθεί απευθείας. Επίσης, η παρουσία της Ε.Ε. πιέζει για τον περαιτέρω εκδημοκρατισμό του καθεστώτος, ενώ συνεχίζεται η παρουσία του στρατού και απολαμβάνουν τα οικονομικά οφέλη των τουρκικών επιχορηγήσεων.

 

Βαθαίνει η διχοτόμηση

 

Ως αποτέλεσμα των πολιτικών εξελίξεων των τελευταίων δύο χρόνων, η καθημερινή ζωή των Τουρκοκυπρίων έγινε λίγο περίπλοκη: Στις τσέπες τους έχουν πολλών ειδών χαρτονομίσματα: τουρκικές λίρες, κυπριακές λίρες, ευρώ, στερλίνες και δολάρια. Διαθέτουν δύο ή τρία διαβατήρια και δύο κινητά τηλέφωνα. Για πολλούς οι περιπλοκές αυτές είναι πλεονεκτήματα και όχι προβλήματα. Δεν συντρέχουν σήμερα λόγοι για να βγουν στους δρόμους. Ούτε αγχώνονται επειδή δεν λύθηκε το Κυπριακό, αφού η ηγεσία τους έχει ένα ισχυρό επιχείρημα, που γίνεται αποδεχτό στο μέσο Τ/Κ πολίτη: "Εμείς κάναμε ότι μπορούσαμε. Οι Ε/Κ είναι που δεν θέλουν. Ο μόνος τρόπος να αλλάξουν γνώμη είναι να τερματιστεί η απομόνωση. Αυτός είναι ο πιο σύντομος δρόμος για τη λύση". Έτσι, ο αγώνας των Τ/Κ για λύση ένταξη στην Ε.Ε. μεταμορφώθηκε σε αγώνα για την άρση της απομόνωσης. Ενώ ο Ντενκτάς και η Τουρκία ήταν το εμπόδιο στη λύση, τώρα θεωρείται ο Παπαδόπουλος και γενικά οι Ε/Κ.

 

Η οικονομική ανάπτυξη των κατεχομένων, χωρίς λύση, υπήρξε στρατηγικός στόχος και του προέδρου Παπαδόπουλου. Η πολιτική αυτή συνοψίζεται στην απάντηση που έδωσε σε συνέντευξη του στο Έθνος, παραμονές του δημοψηφίσματος (18/03/2004): "Όσο ψηλότερα οδηγηθεί το βιοτικό επίπεδο των Τ/Κ τώρα τόσο καλύτερες είναι οι πιθανότητες να αρθεί μεταξύ μας μια πηγή τριβής, που είναι η οικονομική ανισοσκέλεια. Δεύτερον, τόσο πιο λίγα θα πληρώσουμε εμείς, όταν κάποτε ενοποιηθεί η Κύπρος για να ψηλώσουμε το επίπεδο".

 

Ένα χρόνο μετά το δημοψήφισμα αποδεικνύεται ότι η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των Τ/Κ είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη. Όμως η ανάπτυξη αυτή, χωρίς σοβαρό κράτος, χωρίς προγραμματισμό και χωρίς εποπτεία, μοιάζει περισσότερο με "αρπαχτή". Αυτή η πολιτική και οικονομική ανωμαλία θα δημιουργήσει πολύ πιο σοβαρά προβλήματα από αυτά που θα επιλύσει. Όσο περισσότερη άναρχη ανάπτυξη γίνεται τόσο περιπλέκεται η λύση. Και όταν το επίπεδο των Τ/Κ θα φτάσει εκείνο των Ε/Κ, θα υπάρχει μια άλλη Κύπρος στο βορρά. Θα υπάρχει μια οικονομία, η μάλλον παραοικονομία που θα την ελέγχουν οι Τούρκοι, οι Βρετανοί και οι Ισραηλίτες... Αυτό που δημιουργεί ο χρόνος είναι ένας γόρδιος δεσμός, που όταν θα έρθει η ώρα που οι νέες συνθήκες θα επιβάλουν τη λύση, μόνο με το σπαθί θα μπορέσει να λυθεί, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.

Μακάριος Δρουσιώτης

Πολίτης

23/01/2005